Кьилин редактордин гаф
Алатай нумрада чна алай йисуз республикада милли чIаларал акъатзавай газетрин “Этномедиахолдинг “Дагестан” ГБУ арадал гъизвайдакай хабар ганай. Ам РД-дин информациядин ва печатдин къурулушдик квай идара я ва адаз пулдин такьатар региондин бюджетдай чара ийида. ЦIийи идарадин кьиле “Замана” газетдин кьилин редактор Арсен Юсупов тайинардайвал я.
Чи йикъара Дагъустанда хайи чIаларал республикадин дережада аваз 13 газет чапдай акъатзава: “Лезги газет” (лезги чIалал), “Замана” (дарги чIалал), “Ёлдаш” (къумукь чIалал), “Илчи” (яхул чIалал), “Гьакъикъат” (авар чIалал), “Табасарандин нурар” (табасаран чIалал), “Нур” (цIахур чIалал), “Рутулрин малуматар” (рутул чIалал), “Агъулрин хабарар” (агъул чIалал), “Дуьзендин (степдин) сес” (ногъай чIалал), “Нийсо” (чечен чIалал), “Ватан” (тат чIалал), “Дербент” (азербайжан чIалал). Абурукай сифтегьан кьуд — 16, “Гьакъикъат” — 24, амайбур вири 8 чин аваз акъатзава. Икьван чIавалди гьар са газетдин редакция кьилдин бухгалтерия авай государстводин бюджетдин идара тир. Этномедиахолдинг арадал гъунихъ галаз алакъалу вири месэлаяр акьалтIарайдалай кьулухъ (и кар тахминан алай йисан сад лагьай паюна куьтягьдайвал я), кьилдин бухгалтерияр амукьдач, вири редакцияр патал умуми са бухгалтерия жеда. Яни милли чIаларал акъатзавай изданияр анжах бухгалтериядикай магьрум жезва, амай крар вири авайвал амукьзава.
РД-дин милли СМИ-рин къурулушда цIийивал арадал гъунин бинеда вуч ава? Сад лагьайди, республикадин информациядин ва печатдин Агентстводин пешекарри бязи редакцийра кьиле тухвай ахтармишунри къалурайвал, анрин бухгалтерийрин кIвалах къайдадик квачир: гзаф кимивилер, нукьсанар, къанунсузвилер винел акъудна. Им умуми бухгалтерия арадал гъунин себебрикай сад я. Кьвед лагьайди, Агентстводи гьисабзавайвал, гьар са редакциядихъ кьилдин бухгалтерия хьунин игьтияж авач. Гьакъикъатдани, милли чIаларал акъатзавай газетрин редакцийри бюджетдинбур тушир еке къазанжияр къазанмишзавач, подпискадилай жезвай такьатрилай гъейри, пул къведай маса рекьер авач. Реклама гузвайбуруни чи йикъара интернетдин майданар хкязава. Гьар са редакциядин бюджетдин чIехи пай государстводи чара ийизвай пулдин такьатар я. Эгер редакцийра пуларихъ галаз алакъалу гзаф кьадар гьерекатар кьиле физвайтIа, гьелбетда, кьилдин бахгалтерия герек къведай. Амма и дуьшуьшда ахьтин игьтияж авач. Пуд лагьай себеб милли чIаларал акъатзавай газетрин редакцийра кIвалахзавайбурун мажибар хкажунин лазимвал хьун я. Умуми бухгалтерия арадал гъайила, штатра са кьадар чкаяр тIимил жезва. ТIимил хьайи чкайриз идалай вилик ахъайзавай пулунин такьатрин гьисабрай яратмишдай пешекаррин мажибар хкаждайвал я.
Зи фикирдалди, алай вахтунда милли газетрин редакцияр патал виридалайни тIал алай месэла анрин къуллугъчийрин гъвечIи мажибар я. Мисал яз, “Лезги газетдин” редакциядиз мухбир яз кIвалахиз къвезвайдан мажиб къенин юкъуз 18 агъзур манатдиз барабар я. Ихьтин гьакъидихъ жегьил пешекарар кIвалахал къведани? Шегьердин чкада лагьайтIа, ихьтин гъвечIи мажибдихъ кьил хуьз лап четин жеда. Кирида кьунвай кIвализ, шегьерда улакьда аваз санай масаниз фин-хтуниз, недай-хъвадайдаз гайила, гъиле вуч амукьзава? Мухбирдин мажиб юкьван гьисабдалди, гьич тахьайтIа, 25-30 агъзур манат кьванни хьайитIа, милли чIаларал кхьизвай пешекаррин кьитвилихъ галаз алакъалу месэлани гьялиз регьят жеда.
Этномедиахолдинг арадал гъуниз акси ксарни авачиз туш. Авайвал лагьайтIа, республикадин милли чIаларал акъатзавай изданийрин редакторрикай садни и кардиз акси хьанач. Амма Дагъустандин журналистрин Союздин председатель Али Камалов ихьтин цIийивилихъ галаз рази туш. Адан фикирдалди, цIийи идаради милли чIаларал акъатзавай газетрин кIвалахриз кьецI гуда, бухгалтерийрикай магьрум авуналди, абурун дережа агъузарда, кIвалахни, санлай къачурла, зайиф жеда. Са шумуд йис идалай вилик Али Камалов, авар чIалал акъатзавай “Гьакъикъат” газетдин кьилин редактор тир чIавуз милли изданияр патал кьилдин бухгалтерия авай холдинг арадал гъунин къайгъуйрик квайди тир. И месэла туькIуьрун патал республикада ам тефей идара бажагьат ама. Вири и крарихъ галаз санал адахъ холдингдин кьиле акъваздай къастни авай. Амма гила, вич кьилин редактордин къуллугъдал аламачирла, вучиз ятIани, ам холдинг арадал гъуниз акси я. Белки, вичихъ цIийи идарадиз регьбервал гудай мумкинвал амачирвиляй ятIа? ТахьайтIа, малум тушир себебралди икьван чIавалди 24 чин аваз акъатзавай “Гьакъикъат” газет холдинг арадал гъайидалай кьулухъ, амай газетар хьиз, 16 чин аваз акъатдайвиляй ятIа?.. Аллагьдиз хъсан чида.
“Этномедиахолдинг “Дагестан” кардик акатайла, милли чIаларал акъатзавай изданийрив виридав сад хьиз эгечIда, вири редакцийрин штатра сад хьтин кьадар жеда. Мисал яз, авар чIалал акъатзавай газетдин редакцияда исятда 49 касди кIвалахзава, газет 24 чин аваз акъатзава. “Лезги газет”, “Замана”, я тахьайтIа, “Илчи” къачуртIа, абурун штатра 30 кас ава, газетарни 16 чин аваз акъатзава. Вучиз ихьтин барабарсузвал ава? Мегер авар чIалал акъатзавай газетдин тираж “Лезги газетдин” тираждилай гзаф яни? Са гафуналди, цIийивили ихьтин гьахъсузвилерни арадай акъудда.
Са кар къейд хъийин: малум тирвал, гьар са редакциядихъ газетрин подпискадин нетижада арадал къвезвай къазанжияр ава. Умуми бухгалтерия хьайила, и такьатар, санал кIватI хъувуна, вири редакцийрин арада пайдач, гьар са редакцияди къазанмишай пул гьа редакциядин игьтияжар патал харжда.
Мегьамед Ибрагьимов
