ЦIийихуьр  (Ново-аул)  Мегьарамдхуьруьвай (райцентрадивай) 7 км-дин яргъа, кефердинни рагъэкъечIдай патахъ гала. Кеферпата ам — Кьурагь райондин Кьуьчхуьррихъ, кьиблепа­та — Бут-Къазмайрихъ, рагъакIидай пата — Сенгеррихъ (За­хитI), рагъэкъечIдай патани Хважа-Къазмайрихъ галаз сергьятламиш жезва. Хуьруь 2500 га (райондин вири мулкарин 3,8 %) майдан кьазва. Абурукай 1220 га хуьруьн майи­шатдин чилер я. ЦIийихуьр Самур ва Гуьлгери вацIарин дугунра экIя хьанва.

Переписдин делилралди, 2019-йисуз ина 2760 агьали яшамиш  жезвай. Ам райондин ин­са­нар гзаф авай хуьрерикай сад я. ЦIийихуьр “Сель­совет Новоаульский” АСП-дик (кьил — В.Г. ­Яку­бов) акатзава. Къенин юкъуз хуьре 930 хизан­ ва 600 кIвал (“Сельсовет Новоауль­ский” АСП-дин ктабда къалурнавай делилралди) ава. Иник Храх-Уба ва Грар (Къличхан) хуьрерни акат­зава. Хуьруьн мулкарилай “Кавказ” — М 29 шегь­ре рехъ физва. Хуьр гьуьлуьн дережа­ди­лай 200 метрдин вине ава. Ина лезгияр-55,3 %, туьрк чIа­лалди рахазвай азербайжанви­яр — 33,6 %, рутулар — 7,2 %, масабур — 3,9 % яшамиш­ жезва.

Авай малуматрал асаслу яз, ЦIийихуьр 1940-йисуз Рутул ва Ахцегь районрай агьалияр куьчаруниз талукь РД-дин программадин пландин бинедаллаз  арадал атана. 1939-йисан зулуз 105 хизан (абурукай 90 хизанди алай вахтунин хуьруьн бине кутуна) куьч хьана. Сифтедай чиликай атIанвай къазмайра яшамиш жезвай, лап четин тир. Дяве башламиш хьана. Инсанар каша гьелекзавай. Къиздирмадикди рекьизвай, гьар юкъуз  са вуж ятIани кучукзавай. Гзафбур, кичIе хьана, элкъвена дагълариз куьч хъхьана.

Хуьре бине кутурбур иниз Рутул райондин Катрух хуьряй куьч хьанвайбур тир: Айдемироврин, Магьадоврин, Нуьгьоврин, Гьасановрин, Вагьидоврин, Исмаиловрин, Ибаеврин, Жамаловрин, Межидоврин, Мегьамедоврин, Исаеврин ва масабурун хизанар. Гуьгъуьнлай иниз Ахцегь райондин Ухул, Храх, КьакIа, Грар, Мацар хуьре­рай ва Худат посёлокдай (Азербайжан рес­публика) агьалияр куьч хьана. Агъа Катрухай куьч хьанвай агьалийри хуьре сифте колхоз (“ДАССР-дин 20 йис” тIвар алаз, председатель — Агьмедхан Гьабибов) тешкилна. Ахпа колхоз Кагановичан тIварунихъ яна. Председателвиле Гьажиомар Магьадов тайинарна. Адан регьбервилик кваз колхоздихъ еке агалкьунар хьана. Абурай Гь.Н.Магьадоваз ДАССР-дин Верховный Советдин Гьуьрметдин грамота гана. Гуьгъуьнлай колхоздин тIвар мад дегишарна, “Комсомолец” хьана. Ам асул гьисабдай хуьруьн ма­йишатдал, ципицIар битмишарунал машгъул тир. Дяве­дин йисара колхозди республика, уьлкве суьрсетдалди таъминаруник ви­чин пай кутуна. Ватандин ЧIе­хи дяведа и хуьряй гзаф ксари чпин чанар гана. Хайи ерийрал хтун кьисмет хьайибур ла­гьай­­тIа, Баркалладин, Яру Гъетрен ор­денрин, гзаф кьадар медалрин сагьибар тир.

1966-йисуз совхоз “Комсомольский” (и тIвар гунихъ се­беб авай — зегьмет чIуг­ваз­­вай­бурун чIе­хи пай комсомолар тир) арадал атайла, хуьруьн кIалубар дегиш хьана. Сифтегьан директор Абас Саркаров Гъепцегьрилай тир. Гуьгъуьнлай сов­хоздиз Бут-Къазмайрилай тир Абди Аливердиева регь­бервал гана. Адан девирда совхоз неин­ки ДАССР-да, гьакI адалай къецени вилик жергейра авай. Ам КПСС-дин ЦК-дин, СССР-дин Ми­ни­стррин Советдин, ВЛКСМ-дин, ВЦСПС-дин гъи­ляй-гъилиз къведай Яру пайдахриз лайихлу хьана­.

Гуьгъуьнлай ЦIийихуьряй тир Осман Аслалиеван девирда совхоздикай миллионер хьана­, далу пата зегьмет чIугур гзафбурукай — орденрин­ ва медалрин кавалерар. Абурун жергеда авай: Агьмедия Магьадов, Сефтер Сафаралиев, Гьуьсейн Межидов, Рагьимат Магьадова, Гьажирасул Магьадов ва масабур. Уьзуьмлухрин бригададин звеньевой Г.Нуруллаев Ленинан ордендиз лайихлу хьанай.

1966-йисалай ЦIийихуьре юкьван школа кардик ква. Алай вахтунда ина вири куьчейра къир цанва. Газ, экв, яд ва ЛЭП, саки вири кIвалериз ин­тернет тухванва. “Комсомольский” совхоз чкIайдалай кьулухъ хуьре гьа ихьтин тIвар алаз МУСП арадал атана. Ам салан майваяр ва  емишар гьасилунал машгъул я. Мадни ина “Землястрой” ва “Прометей” ООО-яр, аялрин “Ромашка” тIвар алай бахча кардик ква.

Гьар йисан 21-мартдиз ина Яран сувар, гьакI­ни мусурманрин суварар  къейдзава.

Агьмедия  Магьадов, тарихчи