Эхиримжи вахтунда райондин кьил Абдул-Керим Палчаеван гуьзчивилик кваз къадим Ахцегьар аквадайвал хъсанвилихъ дегиш жезва: ял ядай паркар, цIийи школаярни аялрин бахчаяр арадал атанва, Дагъустандин районра авачир хьтин спорткомплекс, 6 мертебадин гуьзел мугьманхана эцигнава, кудай дармандин ятарин гьамамар, ХIХ асирдин урус къеле цIийикIа туькIуьр хъийизва, юкьван асиррин архитектурадин дараматар хуьз алахъзава, Рутул райондин Лалаан дередай хъвадай михьи яд гъизва, рекьер-хуьлер туькIуьр хъийизва ва икI мад. И цIийивилер акваз, гьелбетда, халкьди шадвалзава, райондин регьбердиз сагърай лугьузва.
Инал чаз Дагъустан Республикадин экономикадин Министерстводи малумарнавай гьукуматдин «Чкадилай теклифар» программадин конкурсда гъалиб хьуналди къазанмишнавай пуд проектдикай (Ахцегьрин къуза патан сурарин майдан жугъунра тун, Ахцегьа зирзибилрин контейнеррин майданар туькIуьрун, Смугъулрин хуьруьн куьчейра эквер тун) куьрелди рахаз кIанзава.
Чпин умуми кьимет 13 354 900 манат тир проектар, тендер къачуналди, чкадин «Дарамат» OOO-ди (председатель — Суфьян Манатилов) гъиле кьунва. И такьатрикай 7 211 646 манат (54%) — республикадин, 2 777 818,8 манат (20,8%) чкадин бюджетдай ва 3 365 435,2 манат (25,2%) меценатдин гьисабдай я.
Къалурнавай проектрикай кьилди-кьилди рахан. Райцентрадин къуза патан сурарихъ галай къванцин куьгьне цларни сеткадин жугъунар фадлай къайдадай акъатна, инсанрин патай наразивилер арадал къвезвай. Гила и сувабдин месэла агалкьунралди гьялзава. Фикирдик къайдадай акъатнавай куьгьне цларни сеткаяр ахлудна, мягькем хандакIрал рехъ галай патахъай 200 метрдин мензилдиз ракьун жугъунар туькIуьрун ва дагъ галай патахъай сурарин чилихъ мягькем сетка акалун ква. ГьакI Пелтуьйрин магьледихъай къулай гъвечIи ракIар ва Юсуф Герейханован куьче галай патахъай кьилди рехъни еке варар жедайвал туькIуьрзава. Проектдин къиметди 3 426 159 манат тешкилзава.
Михьивал диндин, имандин са пай я лугьуда. Алай вахтунда, общественный михьивал хуьнал гьалтайла, гьакъикъатдани, Ахцегьар республикада лап тарифлу чкайрикай сад я. И карди халкьдин меденивилин дережадин гьакъиндай шагьидвалзава. Гьар са магьледани куьчеда тайин чкайрал зирзибилрин контейнерар ала. Гьар экуьнахъ фад УЖКХ-дин къуллугъчийри (абур махсус техникадалди таъмин я), куьчейра къекъвез, абур михьи хъийиз, тайин чкадал хутахзава. Районэгьлийри чпин яшайишдин амукьаяр (ТБО) тухунай УЖКХ-дин идарадиз вахт-вахтунда тайин кьадарда пул гун къайдада гьатнава. Эхь, халкьдин яшайишдин, культурадин, сангигиенадин метлебдин и месэла мадни хъсан дережада эцигун патал, 4 539 600 манат пул серфна, райцентрада зирзибилдин контейнеррин 44 майдан девирдин истемишунрив кьурвал туькIуьрзава. Къав алай, махсус жугъунра тунвай ва рак квай гьар са майдандал 110 литр гьакьдай 4 контейнер эцигзава.
Смугъулрин хуьруьн куьчейра эквер тун таъминарзавай пуд лагьай проектни, гьелбетда, важиблуди я. Ина кьилин са куьчеда (яргъивал — 1750 метр) махсус 51 шалманни гьакьван лампаяр дуьзмишзава. Проектдин къимет 2 470 560 манат я.
Вири и крарин кьилин метлеб эвелимжи нубатда, Ахцегьар, ахпа райондин амай вири хуьрерни (ихьтин кIвалахар яваш-яваш вири хуьрера ийидайвал я), анра жегьилар акъваздайвал, яшайишдин къулай чкадиз элкъуьрун я.
Дашдемир Шерифалиев
