Играми дустар!
Акуна-такуна гадни акъатзава. Алукьзавайди чун вири мектебризни колледжриз, вузриз кIватI хъийизвай сентябрдин варз я.
1-сентябрь Чирвилерин югъ — сувар яз чи тарихдани гьатнава. И юкъуз сифте сефер мектебриз физвайбурук мадни чIехи ашкъи, гьевес акатда. Диде-бубайрин, чIехи вахаринни стхайрин, муаллимрин къайгъуяр мадни гзаф жеда.
И югъ цIийи уьмуьрдин, цIийи девирдин, цIийи рекьеринни муькъверин, цIийи ачухунринни гъалибвилерин эвел тушни бес!
Мубаракрай квез и югъ ва алукьзавай кIелунин цIийи йис! Къуй куьн патал дуьнья ислягь, цаварни чилер мублагь, кIвалера куь сагъвал, шадвал хьурай! Агалкьунар хьурай квехъ вири рекьера!..
_____________________________
Куьмекчи
ХинкIар жеда хвех алай!
Шурва хъвада рекIв алай!
КIерецар хаз хех герек!
Бадедиз куьмек герек!
Ихьтин рушаз куьмекчи
Лугьудачни зирек чи!
Акьулрикай акьул я!
Зигьин хци чукIул я!
М.Майраман шикилдиз баян гайиди Мерд Али я.
____________________________________
Гад-гату?
Нубатдин сеферда машмаш тарак ял язавай вахтунда бицIи хтул Периди “Гад гату агудзавайди яни?” суал гана заз.
— Ваз ни лагьана, я курквачI?
— ЧIехи стхади бадедиз лугьузвай.
— А-а-ан. Гъавурда гьатна. Бадеди хтулдиз векьин чка дергесдив яна куьтягь лугьузвай. Геж хьайитIа, векь кьурада, са куьникайни жедач. Гьар са кардиз вичин вахт авайди я. Гадни гатун вахтунда агудна кIанда.
— Бес гату гад гьикI агудзавайди я? Гад инсан яни?
— Суалрин кIватI я вун, бицIек. Гад, дугъриданни, инсан туш. Вахт я, йисан пай. Гату гатун няметар арадал гъизва: яр-емиш, майваяр, векь-кьал, техилар… Инсанри абурун къайгъу чIугун лазим я. ТахьайтIа, гад алатна фида, няметарни пуч жеда.
Ингье, чун ацукьнавай машмаш тарал гатфариз булдиз цуьквер алайни? Цуькверикай машмашар арадал атана, абур дигмиш хьана, чилел авахьизни гатIунна. Чна кIватIнай. Вахтунда кIватIначиртIа, чилел ктIидай вири.
Ингье и ципицI тегьенгрик гатфариз къацу руг авахьзавай сирсилар квай. Руг авахьна, яваш-яваш къацу сирсилар элкъвей хтариз элкъвена. Гила килиг, абурукай садбур гьикI чIулав жезватIа. Садбур хъипи жегьрейриз элкъвезва, ракъинал цIарцIар гузва. Хтар тIямлу мижедив ацIузва… Ибур вири гату ийизвай крар я. Чун абурун къайгъуда хьун лазим я. Дигмиш хьайи ципицIар зулун марфари чIур тавунмаз кIватI хъийида.
Хуьруьз хъфейла акунайни, хуьруьн тала гьикI хъипи хьанвайтIа. Ам къуьлуьн ник тир. Къуьл дигмиш хьана агакьайла, риге алай кьилерай тварар авахьиз гатIунда. Имни гад агакьнава — вахтунда кIватI хъия лагьай чIал я. Къуьл кIватI хъийиз никIиз комбайн фида, ратIрал хъипи къуьлуьн гьамбарар жеда… Яр-емишни гьакI я. Гатфариз цуьквери кьур тарарал са арадилай куьлуь къацу кIапар хьтинбур жеда. Гатун йикъари абур гьихьтин яру-цIару, гьакьван дадлу емишриз элкъуьрда! Гатун эхирра, зулун эвелра базарар таза емишрай ацIуда. Чнани гьа чIавуз булдалди ширеяр, мурабаяр, компотар гьазурда… Гила гъавурда гьатнани, зи бицIек, гату гад гьикI агудзавайди ятIа?
Зи жавабдал рази хьайи бицIек, лув гайи нуькI хьиз, помидорринни истивутрин миже ргазвай бадедиз куьмек гуз фена…
Мердали Жалилов
___________________________
ЦIирер
Чан зи дах
Ахъайин ваз рикIевай сир,
Яб це вуна заз, чан диде.
Экуь югъ заз хъжезвач чир,
ЧIур хьайид хьиз эвел — бине.
ТIалабзава Аллагьдивай,
Це зи дахдиз сагъвал вуна.
Яргъи хьурай уьмуьрд йикъар,
Дердерикай тахьуй гунагь.
РикI дар я, къвез туькьуьл накъвар,
Гьикьван эхрай и тежер тIал,
Йиф яргъи я, амач ахвар,
Къайи вучиз жезва зи кIвал?
Аллагь куьмек хьурай, зи дах,
Акурай вун алаз кIвачел.
Терг хьурай чеб ксар алчах,
Гьуьрмет артух хьурай чилел…
Сабина Маметова, КIири.
_____________________________
Зул
Рухсатар чи хьана куьтягь,
Хъфизва чун тарсариз.
Гьар са емиш, фидай темягь,
Алай килиг тарариз.
Зулун вахт я берекатлу,
Кардик жеда халкь вири.
Школадин рекье бахтлу
Ава чун, куьлуь, ири.
Гьаваярни жезва мекьи,
Чиг къвазва куьлуьз-куьлуьз.
Гьазур жеза къушар вири,
Хъфиз чими уьлквейриз.
Гарал къугъваз хъипи пешер,
Къизилар хьиз аквазва.
Лув гузвай хьиз гьар са тегьер,
ЦIивцIивариз рахазва.
Диана Къурбанова, КIварчагъ.
_______________________________
ЧIехи буба
Севзихан — зи чIехи буба устIар я
Алакьунни вичин сенят гъилевай.
Рак-пенжерар туькIуьрзава сабурдив,
ГьакIанбур ваъ, рикIер хьтин къеневай.
ЧIехи буба хъсан къванцин устIар я,
Адан цлар тешпигь жеда гуьзгуьдиз.
Кьве вил кIанда имаратриз килигдай,
Эцигнавай ада гьар са лезгидиз.
ЧIехи буба демирчи я вижевай:
Адан вилик гьулданни кваз зайиф я.
Леэн, уьнуьг, чукIул ада туькIуьрдай
ТупIалравай къашар хьтин зериф я.
ЧIехи буба багъманчи я ад авай,
Нур гуз жеда адан гьар са къелемди.
Заз акI я хьи, багъдин бегьер акурла,
Къачузвай хьиз чешне вири алемди.
ЧIехи буба зи лап хъсан инсан я,
Сулейманан насигьатар эзбердай,
Гъавурдаваз икрамзавай исламдиз,
ЭкъечIнавай чи вахтунин сефердиз.
Фатима Керимова
______________________
* * *
Рекьин хивел тар ала
“Агьмедан тар” тIвар алай.
Хъсан я.
Ам аялдиз, кьуьзуьдаз —
Махлукьатдиз — виридаз
Масан я.
Акъатдалди чими гад,
Адан атIлас ва кIан пад
Серин я.
Аник, цавар хадайла,
Куьруь юргъар къвадайла,
Секин я.
Зазни тарар акIуриз,
Рехъ лезетрив ацIуриз
КIанзава.
Гуьзелвилин парци са,
Фикиррини тарци са
Ванзава.
Рамил Бабаев, ЦIийи Фригъ.
___________________
Тапшуругъар
Рекъем чирна, жаваб це
Школадин гъвечIи классра кIелзавай аялар экскурсиядай хквезвай. Рекье абурун къаншардиз са жегьил-жаван атана.
— Пагь, куьн гьикьван ава! — гьейранвална ада. Экскурсия тухузвай муаллим Такабудина лугьузва:
— Чун гьи кьадар аватIа жува чира! Чун а кьадар ава хьи, авай кьадардал гьакьванбур эхцигайла, мадни эхциг хъувур кьадардин са пай эциг хъувурла ва мадни гуьгъуьнлай эцигай кьадардин зур пай эцигайла, ахпа тек вунни эциг хъувурла, са виш жезва. Гила, кьегьалди хьиз, чин а патахъ элкъуьрна, авай кьадар лагь.
Жегьил хейлин вахтунда гьисабунар ийиз амукьна, амма тапшуругъ гьялиз хьанач.
За квевайни тIалабзава, азиз тир картар: экскурсиядай хквезвай аялрин кьадар гьикьван аватIа, чирна, газетдиз жаваб гун.
Низ кьисмет жедатIа?
Машгьур Шагьабас пачагьдиз авай са руш пуд жегьил кьегьалдиз кIан хьана. Абур пудни пачагьдин кIвализ физва… Пачагьди абуруз лугьузва:
— Дуьньяда къекъвена, виридалайни багьа аламатдин затI гъайидаз руш гуда.
Пудни чеб чпихъ агъунвай же-гьилар чIехи майдандилай гьарнихъ сад фена. Вацралай виниз дуьньяда къекъвей абур гьа и майдандал хтана, улакьдин къайгъуда хьана.
Абурув садав гьина вуч аватIа къалурдай гуьзгуь, муькуьдав, акурла темягь фидай нуьгедин ич, пуд лагьайдавни халича-самолет гвай. Пудни дуьньяда чпиз акур-такурдакай суьгьбетрик квайла, гуьзгуь гвай кьегьалдин рикIел вичиз кIани руш акьалтна. Ам гуьзгуьдал гьалтна ва пачагьдин кIвал, кIани руш къалурун тIалабна. КилигайтIа, ана йикьни шуван ава. Гадайриз кIанзавай руш, са нефесдал алаз, сузадик кваз… Жегьилрик еке къурху акатна, саки цIуд юкъуз хъфена кIанзавай чкадиз гьикI агакьрай лугьузвай.
Халича-самолет гвай жаванди ам чIурал экIяна, пудни адал секиндаказ ацукьна ва са шумуд сятдилай жегьилар пачагьдин кIвале чандик квай рушан патав агакьна…
Ич гвай гадади, ичинин са пад атIана, рушаз гана. Руш, ахварай аватайди хьиз, сагъ хьана, кIвачел къарагъна.
Шагьабас пачагь, везирар, гадаяр — вири халкь шад хьана.
Гила пачагьдин везирри, хизанри ва дуьньядал цIар илитIна аламатдин затIар гваз хтанвай гадайри гьуьжет гьялзава.
Дуьньяда къекъвена гъанвай шейэр лап багьабур, важиблубур яз хьана.
Гуьзгуь хьаначиртIа, руш рекьизвайдакай хабарни жедачир, аквадачир. Халича-самолет хьаначиртIа, абур рушав агакьдачир. Ич ганачиртIа, руш хъсан жедачир.
Ибурукай вуч хьаначиртIани, руш рекьизвай. Гила куьне лагь, бубадин картар: руш гьи гададиз ва вучиз анжах гьадаз хьун лазим ятIа?..
Рамазан Велибегов
