“Лезги газетдин” редакциядиз республикадин жуьреба-жуьре пипIера ва адалай къецени яшамиш жезвай ватандашрикай хабар гун, абурукай газетда кхьин тIала­бун, абурун агалкьунрикай муштулухар гун хъсан адетдиз элкъвенва.

ИкI, ЦIийи йисан вилик квай йикъара заз республикадин хизанриз ва аялриз куьмекар гудай центрадин сагъламвилин мумкинвилер сергьятламишнавай ксар (буьркьуьбур ва зайифдаказ ван къвезвайбур) патал реабилитациядинни яшайишдин рекьяй адаптациядин отделенидин заведующий Гуьлзагьра Жафаровади зенгна. Центрадин регьбердин везифайрилай гъейри, ада дефектолог яз Махачкъаладин зайиф аялар патал махсус (8-жуьредин) центрадани  кIвалахзава. Ада зенг авунин мурад-метлебди зи руьгьдик лувар кутуна. Вич къумукь халкьдин векил­ яз, ада чи ватанэгьли  Тамила Жамалдиновнади сагъсуз (зайиф) аялрихъ галаз кIвалахунин рекьиз вичин уьмуьрдин 50 йис бахшнавайдакай, и вакъиадиз талукьарна ва адаз гьуьрмет авунин лишан яз чпи “РикI алай пешеда — 50 йис”  кьил гана махсус пIипI туькIуьрнавай­дакай хабар гана. Мадни — центрадин еке коллективди адаз вахаз, дидедиз хьиз гьуьр­метзавайди лугьузвай, чавайни адакай газетда кхьин тIалабзавай. Ихьтин карда чун кьулухъ акъваздани мегер?!

Авайвал хиве кьуртIа, заз Г. Жафаровади ихтилатзавай дишегьли чи газет кIелзавайбуруз фадлай таниш, вич Мегьа­рамдхуьруьн райондин мублагь чилерал чIе­хи хьайи, “РСФСР-дин старший учи­тель”­, “Дагъус­тандин лайихлу муаллим”, “Россиядин умуми образованидин от­личник” тIвара­рин, хейлин грамотайрин са­гьиб, чна вичиз екез гьуьрметзавай  ­Набиева  (Керимханова)  Тамила  Жамалдиновна  тирди  чизвачир. Къе за адан уьмуьрдикай га­лай-галайвал мад сеферда кхьинин макьсад  вилик  эцигнавач­тIа­ни­, амма зур асирда кьилиз акъудай кIва­лах­дикай бязи делилар рикIел хкун тавунани жезвач. Кьи­линди, чаз адаз сагърай лугьуз­ кIанза­ва: начагъ аялриз чирвилер гунин ре­кье чIу­гур гьакъисагъ зегьметдай, аялрин тIал-квалдин ва абурун дидейрал алай азабдин гъавурда акьунай, гзаф миллетри­кай ибарат тир Дагъларин уьлкведин гьар са районда ва хуьре вичикай, санлай чи ви­ри миллетдикай къени майилар ­тунай…

Вилерани, чинани берекатлувилин нур авай и дишегьлидин суьгьбетдихъ за ди­къетдивди яб акалзава. Са кар заз мад сеферда субут хъжезва: гьакъисагъвилелди зегьмет чIугур ва чIугвазвай, гьакI кIел­завай ксар патални девирар садрани регьятбур хьайиди туш. Бубадин кIвале че­тинвилер такуртIани, уьмуьрда четин имтигьанар гьикI хьайитIани гьалтда. Кьилинди, абуруз дурум гудай къуватар жа­гъу­рун, жуван кенефдин кьил квадар тавун я.

Тамила Жамалдиновнади ДГПУ-дин фи­лологиядин факультет (1967-йис)  акьал­тIарна. Тухумда муаллимар, образованидин хиле зегьмет чIугур, жавабдар къуллугъар кьилиз акъудай ксар гзаф авайтIани, и рекьяй кIвалахун адан планрик квачир. Амма кьисметдихъ вичин къа­нунар ава. Меркездин 18-нумрадин зайиф аялар паталди тир махсус школадиз урус чIалан ва литературадин муаллим яз акъатай ам мад и рекьивай къерех хъхьанач. Им 1970-йисан декабрдин варз тир. Ахпа… Четинвилериз дурум гудай вах­тарни алукьна, жавабдар къуллугъарни хиве гьатна.

— А вахтунда 18-нумрадин школа цIийиз ачухнавайди тир. Аялрихъ галаз кIва­лахдай методикаяр, программаяр, де­фектологиядай пешекарар ерли авачир. Са классда акьулдин зайифвилел гьалтайла са шумуд жуьре аялри кIелзавай. Аялрихъ галаз кIвалахун патал медицинадай, психологиядай чирвилер герек тир. Вучда? Захъни пуд аял авай. Москвада ва я Ленинградда кIелун герек я лагьайла, уьмуьрдин юлдашди разивал гана. Гьа икI,  1977-йисуз зун Москвадин заочный пединститутдин дефектологиядин факультетдиз гьахьна, 3 йисалай анаг акьалтIарна. Алай девирда заочный къайдада кIелзавайбур акурла зун тажуб жезвайди я. За кIелзавай институт заочный тир­тIани, чавай гзаф кьадар истемишунар ийидай. За югъдини, йифдини чирдай. Чна чирвилер къачунин, чаз чирвилер гунин тегьерарни масабур тир, — рикIел хкизва Т.Набиевади.

КIелунар акьалтIарна, ада зайиф аялрихъ галаз кIвалах давамарна. Гуьгъуьнлай центрадиз регьбервал гайи Ума Муртузалиевадин чалишмишвилерин нетижада и школа гегьеншарна, чIехи центрадиз элкъуьрна, интернатар ачухна. Инани зегьмет чIугваз, Т.Набиевади ДГПУ-да студентриз дефектологиядай лекциярни кIелзавай. 1994-йисалай адал РД-дин образованидин министерстводин патав гвай ведомствойрин уртах психолого-медико-педагогвилин ва яшайишдин рекьяй центрадин  директорвилин (1994-йис)  ва гьа са вахтунда республикадин психолого-медико-педагогвилин комиссиядин председателвилин везифаярни ихтибарна. Т.Набиевади зайиф аялрихъ галаз кIва­лах­дай программаяр, методикадин пособиярни гьазурзавай, ачух тарсара муаллимриз абурай кIвалахдай тегьерни къалурзавай. Ам гьар са аялдин акьулдин зайифвал квехъ галаз алакъалу ятIа кьил акъудунални машгъул хьана. Чи ватандаш Дагъустандин вири ВТЕК-рихъ галаз алакъада авай, гьаниз килигна ам республикадин вири районрани сейли кас я.

Гуьгъуьнлай Т.Набиевади РД-дин об­ра­зованидин ва илимдин рекьяй минис­тер­ствода кьилин дефектолог язни кIва­лах­на.­ Общественный кIвалахдикай­ни ам садрани къерех хьайиди туш. Республикадин махсус вири школайрин филологрин секциядин регьбервилин, Махачкъала шегьер­дин профсоюзрин комитетдин член язни вичин хиве тунвай везифаяр кьилиз акъуд­на. Начагъ аял хизанда вири вах­тара еке имтигьан я. Низ чида, кенефдин кьил квахьнавай гьикьван хизанриз ада куьмекар ганатIа?! Са гафуналди, Тамила Жамалди­новнадиз вичин рикI алай пешедай кIвала­хун патал къуватар садрани гьайиф атанач. Гьавиляй ада ви­чи зегьмет чIугур вири чкайра еке авторитетни къазанмишна. Къе, яшариз килигна, ам жавабдар къуллугъривай къерех хьанватIани, адан рикIиз кьарай авач. Алай вахтунда ада и центрада консультант яз зегьмет чIугвазва. Вичин чирвилерни тежриба жегьил пешекарриз гузва. ДГПУ-да спецпсихологиядай ва дефектологиядай лекцияр кIелзава. Адаз ин­валид аялри ЕГЭ ва ОГЭ вахкудайла жуьреба-жуьре школайриз эвер гузва.

“Куьн вири и крар кьилиз акъудиз гьикI агакьзавай?” — суал гунин фикиррик квай зун, амма жаваб ада авур суьгьбетда авай. Къуват гузвайбур адан патав гвай — уьмуьрдин юлдаш ва гъвечIи чIавалай ди­дедиз гьар са карда куьмек хьайи пуд хва. Дагъустандин мелиорациядин мини­стерствода кьилин инженер яз зегьмет чIу­гур, вич хайи Сулейман-Стальский рай­­ондани, республикадани сейли тухумдин векил тир  Керим Мегьамеднабиевич Набиевакай, къе ам рагьметдиз фена 27 йис алатайлани, Тамила Жамалдиновнадивай вилерал накъвар алачиз рахаз жезвач. Ростовский областда зегьмет чIугваз­вай жегьил пешекардин алакьунар регионда кьиле фейи са совещанидал чи республикадин жавабдар къуллугъчийриз акурла, абуру бажарагълу пешекар хайи ерийрихъ желбнай. Жегьил хизандиз гьасятда кIвални ганай, абуру гьайиф чIугва­дайвал авуначир. Амма 1993-йисуз, дуьньядин кенефдин кьил квахьай четин вахтунда, Керим Набиев гьамишалугъ яз къа­къатна. Хизанда хъсан тербия къачур, шко­лайрани, вузрани уьзягъдаказ кIелай, къе чпини чешнелу хизанар арадал гъанвай абурун пуд хвани — Риад, Камил ва Мегьамеднаби, дугъриданни, чпел дамах ийиз жедайбур я. ЧIехи дидедин рикI шадарзавай хтуларни, птуларни абурун гелерай фидайдал шак алач.

Тамила Набиева хизанда хьиз, мукьва-кьилийрин арадани еке гьуьрмет-хатур къазанмишиз алакьнавай кас я. Абур адан уьмуьрдин гьар са лишанлу вакъиа еке сувариз элкъуьриз алахъзава. ГьакI ада зегьмет чIугвазвай — адаз кьвед лагьай хизан хьанвай — центрадин коллективни.

Чнани Тамила Жамалдиновнадиз алукьнавай ЦIийи йис ва зегьметдин рехъ лишанламишзавай бегьерлу юбилей ри­кIин сидкьидай мубаракзава. Къуй куь ви­лера авай экуь нур садрани квахь тавурай!

Рагнеда  Рамалданова