«Хайи чIал тийижир инсан еке бахтуникай магьрум я», — лугьузва халкьдин мисалда.

Дуьньядин винел хайи чIал авачир гьич са халкьни авач. Дидедин чIал – ам чав дидедин некIедихъ галаз, дамарра авай иви хьиз, кьиле авай мефтI хьиз агакьнавай багьа затI я. ЧIал, алимри къейдзавайвал, гьар са халкьдин векилди масадахъ галаз рахун, вичин фикирар ачухдаказ лугьун, яб акалзавай кас дуьз гъавурда тун патал ишлемишзавай алат я.

Лезги чIал хсуси кIел-кхьин авай чIаларикай сад я. Тарихдиз вил вегьейла якъин жезвайвал, лезги чIалахъ сур тарих ава. Кавказдин Албаниядин девирдилай инихъ яшамиш жезвай алай аямдин лезги чIал кириллицадин бинедаллаз туькIуьр хьанва. Лагьана кIанда, лезги чилел гзаф кьадар чапхунчийри вегьена. Абурукай бязибур дагъвийрал чпин чIал, адетар, меденият илитIизни алахъна. Къе чи чIала фарс, туьрк, араб чIаларай атанвай гзаф кьадар гафар хьунни дуьшуьшдин кар туш.

ЧIал булахдай къвезвай гьамгадин яд хьиз, къвердавай михьи жез, къвердавай хци жез несилрал агакьзава. Са гафуналди, лезги чIал – дуьньядин амай халкьарин чIалар хьиз, девлетлуни я, къиметлуни. Гьайиф, са бязи инсанри, дидедин чIал, ам гьина герек къвезвайди я лугьуз, кваз кьазвач. Шегьерда яшамиш жезвай аялривай гьатта бегьемдиз хайи чIалани рахаз жезвач.

Хъсан кар я, чи йикъара мектебра дидед чIалан тарсар кардик ква. Яни акьалтзавай несилриз ам чирдай мумкинвал ава. Хайи чIал рикIелай алудна кIандач.  Чна чи чIал чалай гуьгъуьнай къведайбурални саламатдиз агакьарна кIанда.

ЧIал рикIелай алудмир, инсанар! Ам бахтунин куьлег я!

Динара Абдуразакьова, ДГУ-дин филологиядин факультетдин журналистикадин отделенидин 3-курсунин студентка