Дагъустандин здравоохраненидин министерстводин сайтда хабар ганвайвал, алатай гьафтеда Махачкъалада РД-дин Гьукуматдин Председатель Артём Здунован регьбервилик кваз министррихъ галаз кьиле фейи заседанидал региондин умуми образованидин идарайра медицинадин куьмек ва и  хиляй кIвалах  тешкилнавай гьал веревирдна.

Анал кьилин доклад авур Дагъустандин здравоохраненидин министр Жамалудин Гьажиибрагьимова школайра кIелзавай аялрин сагъламвилин гьал пис жезвайди къейдна. ИкI, 2018-йисан диспансеризациядин делилрал асаслу яз,  аялриз нефес къачудай органрин (13,6 %), ишигъ агъуз аватунин  (10,7 %), нервийрин ( 9,5%), цварадихъ галаз алакъалу (гьа гьисабдай яз репродукциядин органринни, 8,6), эндокринный къурулушрин (8,9 %), тIуьн иливарунихъ галаз алакъалу (6,1 %) ва икI маса азарар­ ава. ЧIехи пай аялри йикъан режимдал (акьулдихъ галаз алакъалу ва физический пар (нагрузка) нубатдалди дегишарунал) амалзавач. Иник кфетлу тIуьн, къекъуьн, лазим кьадар ахвар авун, михьи гьавадал хьун ва икI мад акатзава.

-Гьукуматди азаррин вилик пад кьуниз артух фикир гузвай вах­тунда школадин медицинадин важиблувал ва ролни хкаж жезва. И жигьет­дай кIвалахда гьалтзавай четин­ ­месэ­лайрик  мектебра  медицинадин бес кьадар кабинетар тахьун, авайбу­рун арадани лицензия гвайбурун кьадар тIимил хьун акатзава.  ИкI, республикадин 1462 школадикай медкабинетар анжах 585-дахъ (40 %), абурукай 66 школадихъ (11,2 %) лицензия ава. Мектебрин медкабинетра кIвалахзавай медсестраяр гьи ведомстводик акат­заватIа тайи­нарунин месэлани хцидаказ акъвазнава. ИкI, школадин игьтияжриз къуллугъзавай медицинадин къуллугъчийрин штатар (565) медидарайрихъ, 82 штатни чир­вилер гудай идарайрихъ гал­кIур­нава, — къейдна министрди.

Идахъ галаз сад хьиз, Ж.Гьажиибрагьимов школайра аялриз тIуьн гун тешкилунин месэлайрикайни, кьилди къачуртIа, гзаф школайра чими тIуьн булкайралдини компотдалди эвезнавайдакай, пищеблокрихъ алай аямдин тадаракар тахьуникай лагьана. Аялриз кфетлу тIуьн тагуни  жуьреба-жуьре азаррал, авайбурни мадни кIе­вера тунал гъида.

Докладдихъ яб акалайдалай кьулухъ А.Здунова лицензия гвай медкабинетрин кьадар тIимил аваз хьунин жигьетдай наразивал къалурна.

— И гьалар рази жедайбур туш. Вучиз анжах 66 медкабинет ава? Амайбур? Вири школайра лицензия аваз кIвалахзавай медкабинетар хьана кIанда. Чна школада кIелза­вай гьар са аял медицинадин куьмекдалди таъминарун герек я.  Сиф­те нубатда,  школайра кIелза­вай аялрин азаррин вилик пад кьун  ва сагъламвилин гьалдиз къимет гун патал медосмотр кьиле тухун таъминарунин лазимвал ава.  Идалайни гъейри, духтурар, медицинадин идарайрин пешекарар ва волонтёррин дестеяр желб авуналди, школайра кIелзавай аялар ва абурун диде-бубаяр патал сагълам уьмуьр кечирмишуниз эвер гузвай мярекатар кьиле тухун  лазим я, — къейдна А.Здунова.

Дагъустандин премьер-министрди республикадин здравоохраненидин министерстводал умуми чирвилер гудай идарайри медицинадин лицензия къачунин жигьетдай гъавурдик кутунин кIвалах кьиле тухун тапшурмишна.

Заседанидин иштиракчийри республикада бязи школаяр медидарайриз лап мукьва тирвиляй анра медкабинетар кардик кутунин лазимвал авачирди лагьана. Лицензийриз талукь месэлани яваш-яваш хъсан патахъ дегиш жезвайдакай хабар гана. ИкI, алай йисан алатнавай варцара 27 лицензия ганва. Йи­сан эхирдалди абурун кьадар мадни артух жеда.

— Чна вири аялриз медицинадин рекьяй къуллугъун, абурун  игьтияжар таъминарун , гьавиляй гьар са аялди гьина и къуллугъар къачуз­ватIа, вири малуматар “дорожный картада” къалурун лазим я, — лагьа­на ада. И карта кардик кутун патал вахтни тайинарна, и крар патал алава такьатарни жагъурдайдахъ инанмишарна.

Веревирдзавай месэладин важиблувиликай РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель, Да­гъустандин образованидин ва илимдин министр Уммупазил Омаровани рахана. Адан гафаралди, аялрин сагъламвал хуьнал гьалтайла, кфетлу тIуьни еке чка кьазва.

— Бязи школайра чими тIуьнар гузвач. Республикадин образованидин ва илимдин министерстводи чирвилер гудай бязи чкайра чеб чпив кьан тийизвай продуктар ишлемишунин дуьшуьшар дуьздал акъудна. Ерилу, тIямлу тIуьн гьазуруниз талукь месэла хциди яз ама. Гьавиляй чна школайра тIуьнар гьазурзавай вири ашпазри  Даггостехуниверситетда пешекарвал хкажунин ва чирвилер къачунин (абуруз идан гьакъиндай документни гуда) къарар кьабулнава, — къейдна ада.

Докладчидихъ яб акалайдалай кьулухъ Артём Здунова школайра кIелзавай аялар чими тIуьн­ралди таъминарунин месэладиз килигун ва ам гьялдай рекьер жагъурун тапшурмишна. Герек атайтIа, алава такьатарни жагъурун хиве кьуна.

Заседанидал веревирдзавай месэладикай Роспотребнадзордин Да­гъустанда авай Управле­нидин тербия ва чирвилер гунин шар­тIа­рал гуьзчивалдай отделдин начальник Марина Рамазановани рахана. Адан гафаралди, алай вахтунда Роспотребнадзордин Дагъус­танда авай Управлениди республикадин умуми образова­нидин идарайри санитарный за­конодательстводиз, тадаракриз, лазим чка (помещение)  аваз хьуниз талукь исте­мишунрал амал авунин гьалар мад сеферда ахтармишзава.

М.Рамазанова аялриз чими тIуь­нар гунин месэладикайни рахана. Кфетлу, вири истемишунриз жа­­ваб гуз жедай тIуьн гун патал аялдиз чара ийизвай 15 манат тIимил я.

Идахъ галаз алакъалу яз премьер-министрди Дагъустандин финансрин министерстводал, къведай йисан бюджет арадал гъидайла, эвелимжибурун жергедай яз,  школайра кIелзавай аялрин тIуьниз алава такьатар къалурун тапшурмишна. А.Здунова аялар ерилу цел­ди таъминарунин жигьетдайни са жерге тапшуругъар гана.

“Аялар чаз виридаз багьа тирвиляй чи кьилин макьсадни абурун сагъламвал хуьн я”, — къейдна ада.

Рагнеда Рамалданова