И мукьвара чи хизан кIвале пакаман хуьрек нез кIватI хьанвай чкадал зи гъвечIи хва Сулеймана чаз Мегьарамдхуьруьн районда агропромышленный зурба комплекс эцигзавайдакай еке хушвилелди хабар гана. И малуматди зи кьил лап цавуз акъудна, заз гзаф шад хьана.
Лап важиблу кар я. Жечни бес, чи агьалияр, гьасилай продукция, чкадал дуьзгуьн къиметдай маса гуз тежез, ам кепекрай Гергебилдин консервиярдай заводдиз тухузни мажбур хьанвай эхир. И кардикай за жуван фикирар ктабра, макъалайра кхьиз гзаф йисар тир. Накь зун, Къурбан Акимов, Арбен Къардаш шегьердин паркуна ацукьнавайла чна чи халкьдин тIал алай месэлаяр веревирддайла, ам къе кIеве авайвиликай, Лезгистандин консервиярдай заводар барбатI хьанвайвиликай, чи халкьдин гзаф векилар, чкадал кIвалах авачиз, кIвалер-къар гадарна, кьил хуьз патал физвайвиликай, гьавиляй хуьрер чкIизвайвиликай, мектебра классар, аялар авачиз, ичIи жезвайвиликай рахазвай.
Ингье гила и къиметлу хабар. И кIвалахди чи халкьдал, вири Лезгистандал чан хкида. Гъиле кьунвай и агропромышленный комплекс кардик акатайла ва Самурдин милли паркунин кIвалахарни гуьнгуьна гьатайла (Самурдин там ва Шалбуз дагъдин гегьенш ерияр), чи халкьдин гьал-агьвал гьам экономикадин, гьамни экологиядин жигьетдай хъсан жедайдак умуд кутазва за.
Зи фикирдалди, агропромышленный комплексди вичин филиалар чи муькуь районрани кардик кутада. Ида халкь патал са флан кьадар кIвалахдай чкаяр арадал гъида, инсанривай чпи гьасилзавай хаммал (яр-емиш, келем, картуф, ири ва куьлуь карч алай хипен, малдин продукция) чкадал маса гуз жеда.
Мегьарамдхуьр — Лезгистандин юкьни-юкь, ам авадан хьун чи вири халкьдин мурад я. Заз чи чилин юкь мягькемди, экологиядин жигьетдайни саламатди хьана кIанзава. За Мегьарамдхуьруьн райондин жемятдал, ада, къастунал кIевивализ, хайи ерияр хуьн патал женг тухунал дамахзава. Заз лугьуз кIанзава хьи, райондин чилин кIаник квай яд садавни, са чIавузни хкудиз туна виже къвезвайди туш. АкI хьайитIа, чи хуьрер михьиз уьцIуьн, залзалаяр хьун ва тIебиатдин маса бедбахтвилер арадал атун мумкин я. Яд тухуз кIанзавай рухвайривай Самур вацIун яд къулай са чкадилай къанал яна къачуз жезвачни? ИкI авуртIа, абуруз ни ва вучтин манийвал ийизва кьван? ИкI райондин хуьрериз дигидай, шегьерэгьлийриз хъвадай ядни жедай. Ихьтин ашкара, кьве патазни хийир авай кIвалах туна, са вучтин ятIани, чпин хийирдихъ къекъвезвай чиновникрив чи халкьдиз, чи тIебиатдиз зарар гуз туна виже къведач.
Заз чи халкьдин агьваллувал хкажун патал мад са кIвалах гъиле кьунайтIа кIанзавай. Дяведилай виликан четин йисара чи халкьди мажбури бигердин тегьерда Ахцегь -КьакIар къанал тухвана, гзаф кьадар чилериз яд гудайвал авуна, халкьарин виш йисарин тамарзу мурад кьилиз акъудна. Къанал гьи хуьруьн чилелай физватIа, адан яргъивал хуьруьн агьалийрин майишатриз килигна, барабардиз пайна, абурув эгъуьниз тазвай. КIамар-чухурар квай сад-вад чкадилай акведукар, яни чIутхварар, муькъвер туькIуьрна, кIвалах кьилиз акъуднай.
Къе чаз гъиле кьаз кIанзавай Лакун-Луткунар къанални гьа и жуьреда, инженерный проект туькIуьрна, Луткунрин хуьруьн ва я Играхърин мулкунин туьшдай дередиз банд яна, кьил кутуна, эгъуьниз жедай. Цуругърин, Хуьруьгрин, КьакIарин ва Луткунрин хуьрерин дагъда авай гьикьван уьруьшар дигиник акатдай, гьикьван анра яр-емиш, битмишиз жедай, цIийи хуьрерни кваз арадал къведай. Самур вацIун гуьне патан са кьадар ерияр женнетдиз элкъведай. Им са акьван еке харжияр алачир, амма гзаф менфятлу, хийирлу, тарихда амукьдай, чи халкь патал еке метлеб авай кIвалах жедай. И кар гъиле кьур касди вичиз, амай кIвалахар анихъ амукьрай, еке суваб къазанмишдай. И кIвалахни кьилиз акъатунихъ за инанмишвалзава ва и кардин патахъай винидихъ тIвар кьунвай хуьрерин агьалийривай, райондин регьберривай чпин фикирар лугьун, чпихъ маса вучтин меслятар аватIа лугьун, теклифар гун гуьзлемишзава.
Омар Гьуьсейнов, философиядин илимрин доктор,
ДГУ-дин профессор
