ИкIни жеда кьван
Алай девирда къуьрер 12 жуьрединбур ава лугьуда. Остров Мадагаскар ва Кьиблепатан Америкадин кьибледин бязи областар квачиз, абур виринра гьалтзава. Австралиядизни океанрин островриз къуьрер инсанри гъана. Россиядин мулкара абур вад жуьрединбур ава. Абуру февралдилай сентябрдалди 3-4 сеферда 1-7 шараг хада.
Инсанрин сивера къуьр кичIеди яз гьатнава. КичIе хьунни айиб туш — и гьайвандиз душманарни тIимил авач эхир. КичIевилин гьисс авачирди акьулдиз набут я, къуьрен рикI авай аждагьан, къуьрез кьуд вил жеда, къуьр, вилер ахъаз, япар хкажна, ксуда лугьудай мисаларни ава.
Вич, гьакIни шарагар — шапIаяр хуьн патал къуьрехъни душманар алдатмишдай, алцурардай са жерге сирер авачиз туш. Къуьре, месела, амалдар сикI, такабурлу дагъларин шагь, азадвилин ярж лекь алдатмишай, вич, шапIаяр саламатдиз хвейи, къутармишай дуьшуьшарни инсанриз тIимил акунвач.
ИкI, са сеферда зун дагъдин хуьруьн чIурара, Булахдин тIул лугьудай чкада, нубатдай лапагрив гвайла, чумалдин тарар, кул-кусар авай тик гуьнедик акуна хьи, къуьрни адан 3-4 шапIа, ката-калтугиз, къугъвазва. И арада цава садлагьана дагъдин лекь пайда хьана — къуьрер гьасятда куларик катна. Са кьадар вахт арадай фейила, цава лекь амачиз акурла, абур мад чIурал ахкъатна. Заз акуна хьи, лекьре мад цава чархар янач, ада синин са кьакьан кукIушдилай гьайванрин гьеректар гуьзетзавай кьван.
Садлагьана заз гьавади зуьв-в ийидай ван хьана ва цавай вич, къван хьиз, зарбдиз къуьрерал вегьезвай лекь акуна. Диде къуьре са гьихьтин ятIани ишара авуна жеди — шапIаяр гьасятда далдаламиш хъхьана. Амма къуьр гьа алай чкадал илис хьана алама. Ам лекьрен хци къармахра гьатда лагьана фикирнай за. Амма — аламат: чиляй руг акъатна, цIакулар гьарнихъ чкIана, лекь цавуз къахрагънач. Чилел илис хьанвай амалдар къуьре душман вичив агакьдай легьзеда садлагьана анихъди хкадарна, нетижада лекь, къван хьиз, чиле акьуна ва адан эхир хьана.
Зун патав фейитIа, лекьре кIуф ахъайиз акьалзамай. Адан луварал метрдилай гзаф алай. Еке яцIу цIакулар, хци къармахарни кьил за нянрихъ хуьруьз хкана. Аялар кIватI хьана, яргъалди абуруз килигиз, тажуб хьана амукьнай вири.
“Къуьреризни амалар чир жеда кьван!” — лугьузвай абуру.
Ш.Шихмурадов
