Шукур хьурай Аллагьдиз, Ада чаз Ислам дин кьисмет авуна, чаз Аллагьдихъай­ кичIе хьун вуч ятIа чирна, Ада Вичин лукI­ра­лай — гунагьар авуна, туба хъувур инсан­­дилай — гъил къачузва. Гьар са мусур­ман­диз Аллагьдихъай кичIе хьун лазим я! Им за сифте жуваз, ахпани вири мусурман стхайризни вахариз ийизвай веси я.

Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) и веси гзаф ишлемишдайди тир ва гьакIни вири пайгъамбарри (Аллагьдин патай саламар хьурай чпиз) им чпин халкьариз авур веси тир!

Аллагьди Къуръанда са шумуд чкадал Вичихъай кичIе хьун патал лагьанва (4-сура, 131-аят, мана): “Ва (са) Аллагьдиз талукь я цавара вуч аватIани ва чилел­ вуч алатIани. Ва гьакъикъатда, Чна эмирнава квелай вилик чпиз Ктаб атайбуруз, ва (буюрмишзава) квезни (эй, Мугьаммад пайгъамбардин уьммет). (Бес), Аллагьдихъай кичIе хьухь (квез)! Ва эгер куьне кафирвал авуртIа, (бес), гьакъикъатда, Аллагьдиз талукь я цавара вуч ава­тIани ва чилел вуч алатIани (вири Адан ихтиярда ава)! Ва Аллагь — девлетлуди (са куьнихъни муьгьтеж туширди), (зурба) тариф алайди я!”. Мадни Аллагьди Къуръанда лугьузва (26-сура, 106-аят, ма­на): “Абурун стха Нугьа абуруз лагьай чIавуз: “Квез кичIезвачни (Аллагьдихъай) (ширк авунай квез азаб гуз)?!”.

Аллагьдиз мукьвал тир инсанар — абур Ал­лагьдихъай гзаф кичIе тир инсанар я (яни Аллагьдихъай гзаф кичIе хьуналди, инсан­ Аллагьдиз мукьва жезва). Гьавиляй­ чун къе Аллагьдихъай кичIевал вуч ятIа, гьада­кай рахада. Араб чIалалди Аллагьдихъай кичIевилиз “такъва” лугьуда. Алимри къейдзавайвал, такъва ихьтин затIуниз ухшар я: вуна жуваз тахьана кIани тир са за­тIунинни жуван арада цал эцигзава, герек ваз кичIез­вай затI вал агакь тийидайвал. Виридалайни гзаф Аллагьдин хъиле­хъай кичIе хьана кIанда. Аллагьдиз хъел атуникай гьар са мусурмандиз кичIе хьун ла­зим я. Гьавиляй такъвадалди вуна вини Аллагьдин хъилен арада цал эцигзава ва вуна Аллагьдиз вакай хъел татун патал себебар аквазва.

Али асгьабди (адалай Аллагь рази хьурай) такъвадикай лагьана: “Такъва — им Аллагьдихъай кичIе хьун, Ада ракъурнавайдал амал авун, тIимилдал (яни жуваз Аллагьди ганвай шейинал) рази хьун ва эхиримжи рекьиз (яни Эхиратдиз) экъечIуниз гьазур хьун я”. Аллагьдихъай кичIе инсан ам мукъаят инсан я. Ам ихьтин касдиз ухшар я: са инсан цацар, кул-кусар авай са рекьяй физва ва ада а цацар, зиян гудай затIар вичихъ галукь тавун патал му­къаятвал ийизва, дикъетлудаказ кьуд патаз ва кIвачериз килигзава. Рехъ — им чна и дуьньяда кечирмишзавай уьмуьр я, цацар — ибур чал уьмуьрда гьалтзавай темягькар­вилер (искушения) я. Чаз чизвайвал, им гзаф темягькарвилер авай дуьнья я, гьам же­гьилар, гьамни яшлубур патал, гьам ити­мар, гьамни дишегьлияр патал. Гьардаз­ вичиз талукь темягькарвилер ава, гьардан нефсини инихъ-анихъ ялзавайди я. Гьавиляй Аллагьдихъай кичIе тир инсан вичел мукъаят жеда, герек дуьз рекьелай санихъни алат тийидайвал. Абу Дардади (адалай Аллагь рази хьурай) зурба тир такъва­дикай лагьанва: “Инсандиз кичIезва вичин Раббидихъай ва кичIезва адаз вичин Раббидиз хъел къвез вичикай са тIимил кьванни (руквадин кIус кьванни), са бязи вахтара а касди гьалал (ихтияр авай) шейни тун мумкин я, вичиз адакай зиян хкатиз кичIела”. Ахпа Абу Дардади мисал яз “аз-Залзалагь” сурадин аятар гъа­на­ (99-сура, 7-8-аятар, мана): “Ва ни (та) зер­ре (ва я: лап куьлуь цегв) кьван заланвал авай хъсан амал авунатIа, адаз ам (адан суваб Эхиратда) аквада! (7) Ва ни (та) зерре кьван заланвал авай пис амал авунатIа, адаз ам (адан жаза Эхиратда) аквада! (8)”.

Аллагьди такъвадикай Къуръанда гзаф аятар гъанва. Аллагьдихъай кичIе инсанар гьихьтинбур ятIа лугьудайла, Аллагьди Къуръанда къейднава (2-сура, 3-4-аятар, мана): “Чпи гъайбдихъ (вилерикай­ чуьнуьх тир, чинебан крарихъ: Эхиратдихъ, Женнетдихъ, малаикрихъ…) инанмишвал ийизвайбуруз ва капI ада ийизвайбуруз (вахтунда, дуьз къайдада кьилиз акъудзавайбуруз) ва чпиз Чна ганвайдакай (мал- девлетдикай Аллагьдин рекье) харж ийизвайбуруз, (3) Ва чпи, ваз “(авуд­на) ракъурнавайдахъ” (Къуръандихъ) ва валай вилик “(авудна) ракъурнавайдахъни” (Таврат, Инжил) инанмишвал ийизвайбуруз, Эхиратдихъни абуру якъин­диз инандирмишвалзава. (4)”. Мусурман туширбурулай тафаватлу яз, мусурманар Аллагьди чакай (инсанрикай) чуьнуьхнавай (кIевнавай) шейэрихъни агъаз­вайди я. Чаз женнет, жегьеннем акун­вачтIани, чун абурухъ агъазва. Малаикар аквазвачтIани, чун абурухъни агъазва, чун Эхират, сурун азабар авайдан чIалахъ я. Таквазвай шейэрихъ агъун — им мусурман хьунин шартI я ва а лишан галачиз инсандикай мусурман жедач.

Аллагьдихъай кичIезвай ксарикай рахадайла, Къуръанда Аллагьди лугьузва (3-сура, 134-135-аятар, мана): “Чпи шад гьаларани ва пашман (четин) гьаларани (Аллагьдин рекье) харжзавай, ва чпин хъел (кьуна) акъвазарзавай ва инсанрилай гъил къачузвай. Ва Аллагьдиз — (ахьтин) хъсан крар ийизвайбур кIанда! (134) Ва чпи алчах кар (чIехи гунагь) авурла, ва я чпи чпиз зулум авурла, Аллагь рикIел хкана ва чпин гунагьриз астагъфир авурбур, Аллагьдилай гъейри гунагьар мад ни багъишламишда?! Ва чпи авур (пис) крарал (кIевивализ) акъваз тавурбур, чпизни чиз-чиз (ам чIурувал тирди ва Раббидиз ажугъ авайди, эгер туба авуртIа, Ада туба кьабулдайди) (135)”.

Такъва куьлег хьтин шей я, ада гзаф тIа­пIарар ахъайда. Аллагьди Къуръанда лугьузва (2-сура 282-аят, мана): “Ва ки­чIе­ хьухь (квез) Аллагьдихъай ва Аллагьди квез чирвилер гуда. Ва Аллагьдиз гьар са шей (хъсандиз) чизва!”. Чир хьухь, Къуръанди къалурзавай дуьз рехъ Аллагьдихъай кичIезвайбурун, фикир-фа­гьум­за­вайбурун рикIериз ва руьгьериз талукь я. Ахь­­тин дуьшуьшар жезва хьи, му­сур­ман­ ту­­шир инсанди са шумуд сеферда­ Къуръан­ кIелзава, амма ада сакIани дин кьа­бул­завач. ИкI вучиз жезва? Вучиз ла­гьай­тIа, Къуръан вич ачух рикIериз ра­къурнавай затI я. Эгер инсанди вичин кIеви (агал) тир рикIел ам ачухун патал эсиллагь зегьмет чIугван тийиз хьайитIа, ам гьакI амукьда. Мумкин я адан куфрдин ви­нел генани куфр хтун. Къуръан чизвай гьи­кьван кафирар, атеистар ава, гьатта абуруз ам хуралай чир хьунни мумкин я. Ахьтинбуру гьатта Къуръан хъсандиз чин тийиз­вай мусурмандиз Къуръандин гьинал вуч алатIа лугьунни мумкин я. Амма а кафирдиз дин кьисмет хьанвач. Ат-такъва — им гьахъдинни батIулвилин арада авай цIар (сергьят) я. Аллагьди Къуръанда лугьуз­ва (57-сура 28-аят, мана): “Эй, иман гъанвайбур! КичIе хьухь (квез) Аллагьди­хъай ва иман гъваш Адан расулдихъ (давамара дуьздиз инанмишвализ), (эгер куьне акI авур­тIа) Ада квез кьве “пай” (кьве суваб) гуда Адан регьим тир ва Ада квез нур ба­гъишда вичин куьмекдалди куьн къекъве­дай (дуьз рекьеваз фидай) ва Ада квез (гунагьар) багъишламишда. Ва Аллагь гъил къачудайди, регьимлуди я!”.

Гьасамудин  Сефибегов,

ДаркIушрин хуьруьн мискIинда худбаяр кIелзавайди