«Чи ата-бубайри чаз жигъир рехъ туна, чна лагьайтIа, гележегдин несилдиз вижевай, къир цанвай гегьенш шегьре тада». Ихьтин фикир малумарна саласа юкъуз «Дагъустан» РИА-да республикадин журналистрихъ галаз хьайи гуьруьшдал вичиз тешпигь авачир «Бузнаса нух» («Ата-бубайрин рехъ») лугьудай тIвар ганвай рехъ туькIуьрунал машгъул дестедин векилри – Набиюлла Мегьамедова ва Мегьамедкамил Дибирова.
Къейд ийин хьи, и рекьин кьетIенвал ам я хьи, ам эцигунин кардиз государстводин бюджетдай са кепекни харжнавач. Халкьдин гьакъидихъ-садакьайрихъ эцигзавай рекьи кеферпатан Дагъустандин арандин чилерилай дагъдиз фидай рехъ 25 километрдин куьруь ийизва.
Алай вахтунда кеферпатан Дагъустандин хуьрер республикадин центрадихъ галаз алакъалу Гимридин туннелдай физвай шегьреди алакъалу ийизва. Буйнакск шегьердин къаншардиз акъатзавай и рехъ, мисал яз, Хасавюрт патаз, гьакIни Урусатдихъ фин патал къулайди туш – герек авачир мензил атIуниз мажбур жезва. Мад са месэла ава: республикадиз къвезвай кьван туристар, гьакIни патара авай ватанэгьлияр дагълух мулкариз фин патал сифтедай чарасуз Махачкъаладив агакьаруниз, ахпа анай герек рекье гьатуниз мажбур жезва. И карди рехъни яргъи ийизва, харжиярни артухарзава. «Бузнаса нух» жигъир лагьайтIа, гьеле алатай девиррилай дагъвийри ишлемишзавай кIвачин рехъ тир. Унцукул райондин мулкунал алай Аваррин ва Андидин Къойсу вацIар сад-садак акахьзавай чкадилай башламиш жезвай рехъ Чиркейдин цин гьамбарханадин патавай физва. Яргъивал 30 километрдиз ва гьяркьуьвал 12 метрдиз барабар тир ада кеферпатан 17 район Къизилюрт патахъ галаз алакъалу ийизва. Малум хьайивал, халкьдин къуватдалди ийизвай эцигунар гьеле яргъал тир 2014-йисуз башламишнай. Къенин йикъалди рекьин 23 километрдин мензил гьазур я ва ам активнидаказ ишлемишзава.
«Инал заз къейд ийиз кIанзава, чи республикадиз кеферпатан регионрай къвезвай туристрини кваз (абурузни хабар ава и рекьикай) чаз, садакьа яз, пул тазвай вахтар жезва. Чпин пайни кутур икьван къени кIвалахдик, лугьузва абуру. Ихьтин куьмек чун патал, дугъриданни, важиблу я – чна гьар са кепек гьисабзава, харжийрал кIевидаказ гуьзчивалзава», — лагьана Набиюлла Мегьамедова.
Рекьин кьетIенвиликай ва вучиз абур куьгьне и рехъ арадал хкиз алахънаватIа, гьадакай рахадайла ада къейд авурвал, Гимридин дагъдин кьилелай анихъ элячIдай гирве 950 метрдин кьакьанда ава, «Бузнаса нух» рехъ – 350 метрдин, яни саки кьве сеферда агъада. «Ида машинар гьалзавай ксариз тик дагъдиз хкаж хьуникайни агъуз эхвичIуникай, кьакьан дагъдин къекъуьнрикай кьил къакъуддай мумкинвал гуда. Идалайни гъейри, цIийи рехъ кьибле терефдихъ гала, гьаниз килигна ам саки йисан кьиляй-кьилиз ачух жеда – ина живер къвазвай, рекьер муркIади кьазвай дуьшуьшар гьикI хьана гьалтзава. Туннель лагьайтIа, гьавадин шартIар себеб яз, ремонтун патал, агалзавай вахтар тIимил туш», — гъавурда туна ада.
«Вучиз и рехъ чна хсуси такьатралди гъиле кьунва? Вучиз и кардиз госбюджетдай такьатар желбнач? Кар ана ава хьи, сифтедай чна ихьтин теклифар авунай. Амма чаз жаваб гана: чахъ кутугай рехъ гьакIни ава, кьвед лагьайдан лазимвал авач. Гьаниз килигна, чна и кар, гъиле са кепекни авачиртIани, башламишна. Гьа икI, кIвалах яваш-яваш вилик фена. Рехъ туькIуьрунин кIвалахар чна акI ийизва хьи, ам ишлемишиз вахкайдалай кьулухъ гьеле яргъал йисара мягькем, кутугай гьалда амукьдайвал», — гъавурда туна Мегьамедкамил Дибирова.
Дугъриданни, чи дагълара, гьа жергедай яз кьиблепата авай лезгийрин районрани ата-бубайри ишлемишиз хьайи балкIандаллаз ва я кIвачи-кIвачи фидай рекьер-жигъирар тIимил авач. Абуру республикадай кьуд патахъ къулай ва куьруь рекьер ачухзава. Гьайиф хьи, и рекьер, фикир гудай кас авачиз, чIур жезва, кIватзава. Абурун картаяр туькIуьрнайтIа ва, халкьдин къуватралди хьайитIани, арадал хканайтIа, республикадин мумкинвилер анжах гзаф, агьалийрин уьмуьр, дуланажагъ къулай жедай. Гьаниз килигна рехъ туькIуьрун – им акьалтI тийидай сувабдин кар яз гьисабзава.
Жасмина Саидова
