(Эхир. Эвел — 36-37-нумрайра)
Сайтдай и макъаладин I пай и ссылкадай, II пай — и ссылкадай кIелиз жеда
Ал-Къарагьиди кхьизвайвал, имам Шамила къеледин са цлан пуна барут эцигун буйругъна. Барутдик цIай кутунмазди, къеледин цлай свар атана, анжах чкIанач. Къеледин къенепата авайбурук къалабулух акатнавай, ягъунар кьиле физвай чкайрилай катиз, абур къеледа авай кIвалера чуьнуьх жезвай. И сефердани тек са наибдилай (Ишичалидай тир Къадия) гъейри, къеледал мад садани гьужумнач. Гьар са наиб вичин аскерар саламатдиз хуьз алахъзавай.
22-сентябрдиз Мискискарин патав Аргутинскийдилай Гьажи Мурадан, Кебед Мегьамедован ва Даниял бегдин сад хьанвай къуватар са шумуд сятдин къене зайифариз алакьна. Лагьана кIанда, Даниял бег вич и чIавуз имамдин патав гвай. Гекъигун патал: и вакъиадилай 10 йис вилик викIегь дагъвийрин чIехи дестеди (Багьадин Хуршан делилралди, абурун кьадар 400 касдив агакьзавай) Мискискай Ахцегьиз физвай рехъ тамам са юкъуз чIехи гьужумдикай хвенай. А чIавуз дестеди Головинан 14 батальондикай ибарат кьушунрихъ галаз женгер кьиле тухванай. Амма и сеферда рехъ хуьзвайбур катдай чкадал атана. Аргутинскийдиз Ахцегьиз физвай рехъ ахъа хьана.
Къеледа и чIавуз полковник Рот вич хъиткьинариз гьазур жезвай. Нина Ротан рикIел хкунрай малум жезвайвал, лезгияр къеледин къенез гьахьна. Ягъунар давам жезвай. Кешиш дуьа кIелиз гатIунна. Кнаус кьенвай. Мехтулин, Мекка галай патахъ элкъвена, кис хьанвай. Полковник Рот къеледа недай суьрсет хуьзвай гьамбарханадиз эвичIна. Садлагьана са прапорщик пайда хьана. “Федор Филиппович! Ура! Ура! Чун къутармиш хьана. Лезгияр кьуд патахъ катзава. Куьнни килиг”, — гьарайзавай ада. Полковник Рот гьамбарханадай эхкъечIна. Кьуд патай къвезвайди урадин ван тир.
Ал-Къарагьиди кхьизвайвал, муьруьдарни къеледивай йигин камаралди яргъа жезвай. Имамдин кьушунрини кьулухъди чIугуна. Урусрин аскерри кьулухъай абурал гьужумзавай, есирда кьазвай, бязибур рекьизвай. Абур имамдин кьушунрин гуьгъуьниз Хуьруьгиз кьван атана. И хуьр тарашайдалай кьулухъ абур гъалибвал къейд авун патал элкъвена хъфена.
И ягъунра урусрин кьушунрикай 2 офицерни 90 аскер — телеф ва 9 офицердални 142 аскердал хирер хьана.
Гьажи Алиди хабар гузвайвал, кьенвай, есирда гьатнавай ва хирер хьанвай мусурманрин кьадар 300 касдив агакьнавай. Ал-Къарагьидин делилралди, и чIавуз кьейи ва есирда гьатайбурун чIехи пай Даниял бегдин инсанар тир. И кьадардик ахцегьвияр бажагьат акатнава. Ахцегьвийрин арада Шамилан муьруьдар хъфейдалай кьулухъни телеф хьайибур авай.
Тарихдин чешмейри шагьидвалзавайвал, кьушунарни галаз имам хъфейдалай гуьгъуьниз ахцегьвияр вуч ийидатIа тийижиз амукьна. И чIавуз жазадин серенжемар гатIунна.
Урусрин армиядин генерал-майор Доливо-Добровольскийди кхьизва: “Мискискарин хуьруьз мукьва са кукIушдал чаз са шумуд цIуд лезгидин атIанвай кьилер акуна. Абур чун дагъвийрин викIегьвилихъни вафалувилихъ агъун патал татарри гъанвайбур тир. КукIушдилай Мискискариз эвичIзавай чин мейитрив ацIанвай. Хирер хьана, чилел аламай дагъвияр аскерри инсафсузвилелди рекьизвай. И кардал машгъулбурун арада са ширванви авай. Вичин гъилевай туруналди ада чан кумай гьар сад рекьин хъийизвай. Аскеррин инсафсузвилер акур Аргутинскийди хирер хьанвай лезгияр къутармишзавай. Абурун уьмуьрдин патахъай жавабдарвал ада вичин офицеррин хиве тунвай…”.
Бедирхан Эскендеров
