Са кьадар яшар хьанвай, уьмуьрдин уькIуь-цуру дадмишнавай, хуьр-кIвал патал аферин алаз зегьмет чIугур, жегьил-жаванар хсуси чешнедалдини камаллу гафуналди дуьз рекье твазвай агъса­къалар гьар са хуьруьн — кимин абурни я, дамахни. Вахтар къвез алатда, амма инсанди вичин уьмуьрда, вичелай гуьгъуьниз несилриз тур хъсан крар виш йисаралайди рикIелай фидач. Къенин зи суьгьбет гьа ихьтин агъсакъалрикай сад тир, Мегьарамдхуьруьн райондин Советский хуьре яшамиш жезвай, вичин уьмуьрдин 45 йис хуьруьн майишатдин производстводиз (бригадир, управ­ляющий, агроном, кьилин агроном) бахш авур, и йикъара вичин 80 йисан юбилей къейдзавай  Велиев  Буньям  Бабаевичакай  я.

Ам 1937-йисуз Ахцегь райондин Ялцугърин хуьре лежбердин хизанда дидедиз хьана­.

Адан буба рагьметлу Велиев Буба кIва­лер эцигдай устIар тир. Гъавурдик квай инсан яз, адан политикадални рикI алай. Хъсан суьгьбетчи, динэгьли и касдиз хуьре — кIвале гьуьр­мет авай. Диде Шагъа аялар тербияламишзавай кIвалин кайвани тир. Абуру 4 велед (3 гадани са руш) кIелунрал, зегьме­тдал­ рикI алаз, чIехи-гъвечIиди чидай, обществодиз вафалубур яз тербияламишна. Рухвайриз виридаз кьи­лин образование къачудай мумкинвал гана.

Новочеркасскда педагогвилин институт акьал­тIарай рагьметлу Шагьабудина Советский хуьруьн юкьван школада яргъал йисара сифтегьан классрин завуч яз кIвалахна.

Эзеддина ДГУ-дин математикадин факультет куьтягьна, илимдин диссертация хвена.

Алай вах­тунда ДГУ-дин доцент я. Руш Асяди, 10-класс куьтягьна, военный къуллугъдал алай чпин хуьруьнви Шагьгьуьсейнов Мигьеметахъ га­лаз кьисметар сад авуна. Са шумуд йисуз Гуржистанда, Германияда, Курскда хьана, маш­гьур ветеран гила Махачкъалада яшамиш жезва.

Буньям Бабаевичан аялвилин йисар Ватандин ЧIехи дяведин четин йисарал ацалтна.

Вичин таяри-туьшери хьиз, адани уьмуьрдин вири татугайвилер гьиссна. Дяведин йисарин аялрин рикIер гзаф назик жеда. А йикъарикай рахадайла, адан вилера пашманвал аваз аквада.

Сифтегьан классра Буньяма Цилингани Кье­пIир­­дал (а вахтунда хизан гьаниз куьч хьанай) кIел­на. 1949-йисуз хизан элкъвена чпин хайи хуьруьз — Ял­цугъиз хтайла, бубади хизандиз цIийи кIвал эцигнай. Буньяма ина 7-класс куьтягьна. Гьайиф хьи, цIийи кIвалера хизандиз са йисуз кьванни ­­яшамиш хьун кьисмет хьаначир. 1952-йисуз дагъдин гъве­­чIи хуьрер арандиз куьчарунин къарар ­акъу­дайла, Ахцегь райондин Ялцугъар, Филис­къар, Мегьарамдхуьруьн райондин Магьмутар, Кьурагь райондин Буршимакьар, Кьасумхуьруьн райондин Хъартасар Мегьарамдхуьруьн райондин Хенжел­кIе­ледал куьчарна. Ина, сифте кIвалер эцигна, хуьруьн бине ку­турдини Велиев Буба тир. Гуьгъуьнлай­ хуь­руьн чIехи пай кIвалерни гьада эцигнай.

1953-йисуз Буньям Дербентдин хуьруьн майишатдин техникумдик экечIна. Анаг агалкьунралди куьтягьайдалай гуьгъуьниз ада ви­чин зегьметдин рехъ Мегьарамдхуьруьн райондин Вини Ярагъдал агрономвиле кIва­ла­ху­нилай башламишна.

А вахтунда Вини Ярагъ­рин Бауманан тIвару­нихъ галай колхоз (Къансавар, Вини Ярагъар, Агъа Ярагъар) пуд колхоз сад авунвай еке майишат тир. Беденда къуват авай, кIвалахдал рикI алай жегьилди, ви­­чин хивевай везифаяр намуслувилелди кьи­лиз акъудиз, багъларай, саларай кьакьан бе­гьерар вахчуз хьана. Ганвай планар гьар йисуз­ артухни алаз тамамарун адетдиз элкъвена.

1957-йисуз жегьил Советрин Армиядин жергейриз фена. Аскервиле ада викIегь­ви­лелди къуллугъна. Женгининни политикадин гьазурлухвилин рекьяй агалкьунар авай адаз младший лейтенантвилин чин ганай. (Пуд йи­суз къуллугъзавайдаз офицервилин чин тек-бир дуьшуьшра гузвайди я). Полкунин командирди адаз армияда акъвазун теклифнай. Амма, кьилин образование къачуна, хайи ерийрин багъларални бустанрал чан гъиз кIан­завай жегьилди, 1960-йисуз армиядай хтана, Махачкъалада хуьруьн майишатдин институтдин заочный отделенидиз гьахьун па­тал имтигьанар вахкана.

1960-1964-йисара ада хайи хуьруьн Фрунзедин тIварунихъ галай колхозда бригадирвиле кIвалахиз башламишна. И девирда ада Дагъустандин колхозар ва сов­хозар патал регьбервал гудай кадрияр гьазурдай са йисан школани куьтягьна.

1965-йисуз колхоз “Фрунзенский” совхоздиз элкъуьрайла, Буньям Бабаевич къуллугъдин гурарайни хкаж хьана. КIвалахдин хъсан нетижайриз килигна, совхоздин дирекцияди адал набататчивилин отделенидин управляющийдин везифаяр ихтибарна.

Бегьерлувал хкажун патал ада Ростовский областдай, Краснодарский, Ставропольский, Перм­ский крайрай чкадин шартIара хъсан бегьер гудай къелемар ва тегьенгар гъана, 620 гектарда цIийи багълар, 350-да ципицIлухар, 25 гектарда къелемлухар кутуна.

Ада неинки са вичин совхоз, гьакI Кьиблепатан Дагъустандин майишатарни къелемралдини тегьенгралди таъминарна. Б.Велиева майишатдин экономика мягькемаруник, производстводин бегьерлувал хкажуник еке пай кутуна, вич зегьметдал рикI алай, хиве авай везифаяр намуслувилелди кьилиз акъуддай работник ва хъсан насигьатчи яз къалурна.

1967-йисуз Буньям Бабаевича институт агалкьунралди  куьтягьна. Гила ам кьилин об­разование ва тежриба авай агроном тир. Гьар са коллективда пешедиз вафалу, намуслувилелди зегьмет чIу­г­вазвай работник такуна амукьдач, адаз гьуьрмет ва авторитет жеда.

Ингье Велиеван хиве кьилин агрономвилин везифаяр туна, кIвалахар мадни къалин хьана. ЦIийи къуллугъдив ам еке жавабдарвал гьисс авуналди эгечIна, вичин тешкилатчивилин алакьунар къалурна. Адалай рабочийрин низамлувал хкажиз, абур вилик эцигнавай месэлаяр агалкьунралди гьялунал желб ийиз алакьна. Кьиблепатан Дагъустандин майишатра ада сифте яз тарарин кьурай ва герек авачир хилер атIунин механизмламишнавай къайдаяр, уьзуьмлухра ПРВН-72000 агрегатар кардик кутуна.

Уьзуьмлухар гъилин зегьмет галачиз гьялунив эгечIна. Сов­хозди яваш-яваш кьакьан бегьерар­ вахчуз башламишна, ам республикада кIвен­кIве­чий­рин жергеда гьатна. Майишатди гьар йисуз 2500-3000 тонн емишар, 1500-2000 тонн ци­пицIар, 600-700 тонн салан майваяр, 500-600 тонн техил бит­­­ми­шарзавай, 5000-6000 тонн алафар гьазурзавай. Вири и крарик, гьелбетда, Буньям Бабаевичан зегьметдин еке пай квай. Касди мукьвал-мукьвал тикрарда: “багъ-бустандиз дуьа ваъ, керки, гелкъуьн кIанда”.

Зегьметдин женг анжах кьакьан бегьерар битмишаруналди акьалтIзавачир. Гьасилзавай продукциядин 70 процент виликамаз ку­тIуннавай икьрарралди вахтунда ва саламатдиз уьлкведин промышленный центрайриз рекье туна кIанзавай. И кIва­лах­ни кьилин агрономди дуьздаказ тешкилнавай. Па­рар дашмишдай машинар йифди-югъди Белиждин­ рекье жедай. Вагонриз техил, емишар, салан майва­яр ягъун патал Буньям Бабаевич рабочиярни галаз пакамалди Белиждин станциядик жедай. Нетижада продукция саламатдиз чкайривни агакьдай.

— Майишатда бегьерлувал хкаж, агьалийрин агьваллувал къвердавай хъсан жез башламишна. Хуьруьнвийри чпиз кьве мертебадин кIвалер, пуд мертебадин школадин, кьве мертебадин Культурадин дворецдин, чехирар хкуддай заводдин дараматар эцигна. Сов­хоз­ди са шумуд трактор, пар чIугва­дай машинар­, хуьруьн майишатдин гзаф техника къачуна. Куьруь са вахтунда жемятдин куь­мекдалди куьчейра къван туна, хуьр электрикдалди таъ­ми­нарна ва гзаф маса кIва­ла­хар авуна. Ибур вири жемят шад жедай кIва­лахар тир. Са шумуд хуьруьн жемят­, гележегдик умуд кваз, дуствилелди, гьуьрметдалди яшамиш жезвай, — рикIел хкизва агъсакъалди.

Гьайиф хьи, Советрин чIехи уьлкве чукIурна, перестройка лугьудайдан ялавдик акатна, са шумуд несилди, зурба зегьметар чIугуна, арадал гъайи а еке девлетлу совхозни тергна. Халкьдиз майишат­дин мал-девлет фейи падни чир хьанач, вири тармарна, — гьайиф чIугвазва агъсакъалди.

КIвалахзавай йисара Буньям Бабаевича хуьруьн майишатдин общественный уьмуьрдани ак­тив­вилелди иштиракна: адакай совхоздин парторганизациядин секретарь, ПДПС-дин (постоянно действующее производственное совещание), набататчивиле халкьдин контролдин, СДК-дин (совет трудового кол­лек­тива) председатель, плодопромди тешкилнавай маса майишатрин бригадирриз ва агрономриз хуь­руьн майишатда жезвай цIийиви­ле­рикай чирдай­ шко­ладин руководитель хьана, ада гзаф маса къул­­­лу­гъар кьиле тухвана, гьакIни хуьруьн майишат­ патал кар чидай багъманчияр, уьзуьм­чиярни гьа­зур­на.

Гьукуматди Буньям Бабаевичан яргъал йисарин дурумлу зегьметдиз лайихлу къиметни гана. Ам “Зегьметда тафаватлу хьунай”, “Зегьметдин ветеран” медалрин, хуьруьн майишатдин министерст­водин, комсомолдин обкомдин, партиядин райкомдин, совхоздин руководстводин патай ганвай гзаф кьадар гьуьрметдин грамотайрин сагьиб я. Республикадин майишатра багъманчивал ва уьзуьмчивал вилик тухунин рекьяй суьгьбет авун патал тежрибалу пешекардиз са шумуд сеферда телевиденидиз теклифна.

Аквазва хьи, Буньям Бабаевича, дугъриданни, баркаллу уьмуьр тухванва. Ада кутур кьван багъларни бустанар къе амайтIа, низ чида, абуру гьикьван бегьерар гудайтIа…

Вири уьмуьрда аферин алаз кIвалахун, агьа­лий­рин патай еке гьуьрмет къазанмишун — им гьар са инсандин мурад, чIехи, гьуьрметлу хизандин кьил хьун еке бахт я. Буньям­ Ба­баевичани са шумуд­ йис идалай вилик рагь­мет­диз фейи адан уьмуьр­дин юлдаш Сулмаз Мегьарамовнади 5 велед (3 гадани 2 руш) тербияламишна, виридаз кьилин обра­зо­вание га­на. ЧIехи хва Равида Даггос­университет куь­­­­тя­гьай­далай кьулухъ яргъал йи­сара Ашха­бадда зегьмет чIугуна, алай вахтунда Астраханда са фир­мада­ кьилин бухгалтер яз кIва­лахзава, Дагъустандин по­ли­технический институт куьтягьай Физули Ульяновскда эцигунардай са объектдал ­кьилин инженер я. ДГУ акьалтIарай Тамерлан хуьряй карчивилел машгъул я. Сечмегуьла ДГУ-дин со­ци­­альный факультет акьалтIарна. Ам Россиядин Игит рагьметлу Халикьов Радиман уьмуьрдин юлдаш тир.

Ам военный къуллугъдал ала. ДГУ-дин филфак акьалтIарай Диана Советский хуьруьн школадин муаллим я.

2000-йисалай пенсияда аватIани, Буньям Бабаевич санал кьарай къведай кас туш. Ам датIана, зегьмет чIугваз, вичин багъ-бустанда аквада. Ада хуьруьн общественный вири кIва­лахрани активвилелди иштиракзава.

Зегьмет чIугурда лезетни хкудда. Кар-кIва­­лах инсандин дамах я, гьавайда лугьузвач. Ве­лиеврин чIехи тухумдин кьиле акъваз­навай­ Буньям Бабаевича къе вич агакьнавай 80 йисан­ кукIушдай фенвай рекьиз мад сеферда вил ве­гьезва — ана дамахдай хьтин крар, хъсан ге­лер тIимил авач. Ферли веледар, гьуьрметлу мукьва-кьилияр, ярар-дустарни галаз и йикъара камаллу агъсакъалди вичин баркаллу юбилей къейдзава.

Чнани адаз и лишанлу югъ, гьакIни гуьзел майдин суварар рикIин сидкьидай мубаракзава. Мадни юбилеяр къейддайвал, къуй квехъ мягькем сагъламвал, кIубанвал, веледризни хушбахтлу уьмуьр, кьилелни михьи, вили цав хьурай!

Надият  Велиева