Гзафбурун рикIел алама же­ди, алатай асирдин юкьвара дагълух хуьрерин саки вири колхозри магьсулар гъили кIватI хъийидай, хуьруьн юкьвал ва къерехра йигарар гатадай ратIар жедай. Юг гатун са акьван регьят  туширтIани, вирида куьмекдалди и кIвалах кьилиз акъуддай. Гзафбуру яцари ялзавай ругунралди гатадай. Гьа икI, нубатралди йикъа 5-7 ратIрал югарар гатадай. Техил шешелра аваз, кIула кьуна, иесидин ракIарал хутахдай. Колхоздин правлениди харманрал къайда хуьн патал зегьметдин йикъарихъ  са кас къаравулвиле тайинардай. Виликан Ивигрин хуьруьн М.Горькийдин тIварунихъ галай колхоздин харманрал къаравулчи яз 1920-йисара Дербент шегьердин мулкарал Деникинан армиядихъ галаз женгер тухвай, гуьгъуьнлай, гуьлле акьуна, контузия хьана, кIва­лиз аххъайнавай Абдуллаев Манаф буба тайинрнавай. Гатун вахтунда, аялар тиртIани, юг гатадайла, ругунрал акьахун патал, яцар гьализ, булахдилай гичинра аваз чIе­хибуруз къайи яд гъиз, чнани куьмекар гудай. Манаф бубади чаз ви­чин кьилел атай вакъиайрикай ахъайдай, чна дикъетдивди яб гудай. Адан гъиле авай асадин агъа кьилихъ винтовкадин жида галай. Чна им вуч я лагьана хабар кьурла, вич, хер хьана, кIвализ рекье хутадайла, гьа вичив гвай винтовкадин жи­да, Деникинахъ галаз тухвай женгер рикIел аламукьунин лишан яз, вичиз багъишналдай.

Манаф бубадин рикI шииррал гзаф алай, ада чаз Етим Эминан, СтIал Сулейманан шиирар хуралай лугьудай. Адан жибинда гьамиша винел жилд аламачир Етим Эминан са ктабни жедай. Ада вичин уьмуьрдин юлдаш Жарият бадедихъ галаз санал кьуд хвани пуд руш зегьметдал рикI алайбур яз чIехи авуна, ватанпересвилин тербия гана. ГьакI хьайила я лугьузвайди: инсан яшамиш хьайи йисаралди ваъ, авур краралди маш­гьур жеда. Къенин чи суьгьбет физвай Абдулла муаллимни гьа вичин бубадилай чешне къачунвай ватанпересрикай сад я.

И мукьвара зун мукьва-кьилийрал кьил чIугваз ЦIийихуьруьз хъфейла, санал кIелай жуван дуст, мукьва-кьили, пенсияда аваз, хтулар тербияламишунал машгъул  хьанвай муаллим  Абдуллаев  Абдулла  Манафовичан  патавни фена. Сифтедай аял вахтар, кIелай йисар рикIел хкана. Муаллимвилин пешедикай суьгьбет кватайла, Абдулла муаллимди алай вахтунда муаллимрал гьалтзавай четинвилерикай, и пеше къачуз  жегьилар вузриз тефизвайвиликай, чIал квахьуникай ва мад алай вахтунин яшайишдин четин шартIарикай вичин фикирар лагьана. Адак иллаки гележегда чIал квахьуни къурху кутазва. Адан фикирдалди, мектебар куьтягьзавай аялри 9-11-классра амай маса имтигьанрихъ галаз санал лезги чIалайни литературадай аттестатра Гьукуматдин сад тир имтигьанрин къиметар эцигун, вузриз кьабулдайлани, комиссияди сифтени-сифте хайи чIаланни литературадин къиметар истемишун лазим я. Бес милли чIаларни Да­гъус­танда гьукуматдин чIалар тушни!?

— Им са къайдани жезвач эхир, — лугьузва ада, — куьчедани урус чIа­лал рахунрин ванер къведа. Иллаки гъвечIибуруз. “Аял — кьепIи­на­маз, дана — епинамаз” мисалда лугьузвайвал, хайи дидед чIал аялзамаз кIанарун гьар са диде-бубадин сифтегьан буржийрикай сад я. Заз чидайвал, сифтени-сифте гьабурук тахсир ква. Абур тушни чпин гъве­чIи аялрихъ галаз урус чIалал рахазвайбур? Сифтени-сифте аялрин иесийри чпи чпиз гьуьрметзавач, ахпа — хайи дидед чIалаз.

Дуьз лугьузва Абдулла муаллимди, эгер гьар са касди и хци ме­сэладин­ патахъай къайгъударвал авур­тIа, чун са нетижадални къведа.­

— За мад са месэладин пата­хъай гьайиф чIугвазва, — давамарзава Абдулла Манафовича, — амни  лезгийрин дамахни даях тир “Лезги газет” кхьин тавуниз талукьди я. Саки вишелайни гзаф кIвалер авай и чи яргъи куьчедай пуд кас я багъри газет кхьенвайди. Гьанай тушни чаз чи тарихдикай делилар чир жезвайди, тIал алай месэлайрикай, яргъара авай чи баркаллу рухвайрикайни рушарикай хабар гузвайди? Алай йис чи “Лезги газетдин” юбилейдинди я. Адан 100 йис тамам жезва. Гьич тахьайтIа, адан юбилейдин, адал алай “Лезги” ­лугьудай га­фунин гьуьрметдай кхьин лазим я эхир. Вучиз чаз чи гъилевай лаш тIурар алаз аквазва? Маса миллетри чпин саки кьур акъат­навай кIа­музни кваз вацI лугьузва. Чун чи еке вацIуз кIам лугьуз алахъ­за­ва. Таблигъат тухун са акьван еке кар туш, нетижа хьун важиблу я. Гьахълу гафар лугьузва, муаллимди.

Чи суьгьбетар яргъал фена. Аб­дулла Манафович хайи чIалахъ рикI кузвай, ам хуьз чалишмиш жез­вай халисан лезгипересрикай сад я. Гзаф вахтара газетрин чинриз чи алимрин кIвалахрикай, мектебра кIвалахзавай тежрибалу муаллимрин теклифрикай, герек тир цIийи­ви­лерикай, чIал хуьникай, ам хирде тавуникай макъалаяр акъатзава, чна абурукай менфятни къачузва. Абдулла муаллимдикай рахайтIа, ада чIал хуьник вичин пай кроссвордрин куьмекдалди кутазва, “Лезги газетдин” чинриз мукьвал-мукьвал адан кроссвордар, “Куьредин хабарар” газетдиз тербиядин рекьер къалурзавай макъа­лаяр акъатзава. Лугьудайвал, духтурдин гафуни начагъдаз дарманди хьиз куьмекдайвал, Абдулла муаллимдин гафунини акьалтзавай жегьил несилдиз хъсан пата­хъай­ таъсирзава. Дерин чирвилер авай Абдулла муаллимди тарс гайи гзаф аялрикай гьар жуьредин пешейрин сагьибар хьанва, жавабдар къуллугърал кIва­лах­зава. Чпиз тарс гайи, чеб уьмуьрдин дуьз рекье тур муаллим абуру рикIелай алудзавач, мукьвал-мукьвал кьил чIугвазва, мугьман жезва. Ихьтинбур я адан кIвалах­динни тербиядин нетижаяр.

Хутаргърин юкьван мектеб куьтягьай Абдулла Дербентдин педучилищедик экечIна. Жегьил пешекар сифте, гъвечIи  классрин муаллим яз, Чантархуьруьн сифтегьан мектебдиз рекье туна. 1969-йисуз Абдулла Манафович Герейханован тIварунихъ галай совхоздин 2 отде­ленида авай 8 йисан, гуьгъуьнлай юкьван мектебдиз муаллимвиле хъфена. Ина ада 28  йисуз акьалтзавай несилдиз лезги чIаланни литературадин сирер чирна. Гьа са вахтунда А.Абдуллаева мектебдин муаллимрин ва аялрин сифтегьан комсомолдин тешкилатдин секретарвални авуна, заочнидаказ Да­гъустандин госуниверситетни агалкьунралди куьтягьна. Гьам муаллимрин, гьамни аялрин диде-бубайрин патай вичин зегьметдиз гайи къимет яз, гьуьрметни авторитет къазанмишна. Абдулла Манафовичаз хуьруьн ва райондин тарих лап хъсандиз чида, адахъ вичин хсуси архив ава. Адалайни гъейри, лезги литературадин тарсарай аялри кIватI­­навай фольклордин эсерар-ма­хар, халкьдин манияр, мисалар, мискIалар, аялрин къугъунар ва ма­са жуьрейрин мецин эсерар ава, ада тарсара абурукай менфятни къачузва. Гьар юкъуз физ-хквез четин тирвиляй 1997-йисуз Абдулла муаллим вич яшамиш жезвай ЦIийихуьруьн мектебдиз хтана. Ина ада пуд йисуз лаборантвилин вези­фаяр тамамарна. 2000-йисалай пенсиядиз экъечI­далди (16 йисуз, 2016 — авт.) социальный педагог хьана.­

Саки 1400 аялди кIелзавай мектебда гьар са аялдин къилих,  яша­йишдин шартIар чирун, абурун ди­де-бубайрихъ галаз кьилди кIва­лах тешкилун, кIвалериз фин, — ибур садрани бушарна виже къвезвай везифаяр туш. И везифаярни Абдулла Манафовича намуслудаказ кьилиз акъудна. Мектебдин сагьибар, аялрин диде-бубаяр адалай гьамиша рази яз амукьна.

Абдулла Манафович хуьре, районда лап хъсан общественник, тешкилатчини яз чида. 2002-йисуз кьиле тухвай Вирироссиядин переписда инструктор яз, ада комиссиядин членарни галаз ЦIийихуьре яшамиш жезвай саки 5 агъзур агьа­лидин перепись тухвана. Пуд сеферда сечкияр тухудай комиссиядин член хьана. Алай вахтундани агъ­са­къал санал акъвазнавач, ада вичи кIвалахай мектебар рикIелай ракъурзавач, тербиядин вири мярекатра, хуьруьн жемиятдин уьмуьрда иштиракзава.

Абдулла муаллим “Зегьметдин ветеран” медалдин, перепись тухунай хурудал алкIурдай знакдин, “РФ-дин умуми образованидин Гьуьрметлу къуллугъчи” лагьай тIварцIин, цIудралди гьуьрметдин грамотайрин ва маса шабагьрин сагьиб я.

Гьажи Къазиев