Жуьрэтлувилин чешне
Лугьудайвал, инсандиз — дидедилайни Ватандилай, диде-бубадиз веледдилай ширин маса затIар авач. Ватандивайни дидедивай яргъа хьанмазди, рикI дарихвилив, сефилвилив ацIуда. Рухвайриз Ватан хуьн патал чанарни гьайиф къведач. И гьакъикъат гзаф кьадар дявейри субутнава.
Дамахдивди разивалдай кар ам я хьи, Лезги чили гьар са девирда Ватандихъ рикI кузвай, ам хуьдай игитар майдандиз акъудна. Абурун тIварар тарихда, ктабра гьатнава, халкьди рикIел хуьзва. Ихьтин баркаллу рухвайрин жергеда 1979-1989-йисара, интернациональный буржи тамамариз, Афгъанистандин Халкьдин Республикадиз фейи ва зурба дирибашвал, кьегьалвал къалурай аскерарни ава. Гьа гьисабдай яз — кьейидалай кьулухъ Советрин Союздин Игитвилин тIвар гайи Абас Исламович Исрафиловни. Амма лугьуз кIанзава хьи, юлдашар къутармишун патал зурба кьегьалвал къалурай, чанни къурбанд авур, Игитвилин тIвар гун патал къалурай аскердиз лайихлу тIвар гудай къимиш атаначир. И акьалтIай гьахъсузвал анжах кIуьд йис алатайла туькIуьр хъийиз хьанай. Гзафбуруз и кар чизвач. Жув и месэладихъ галаз лап мукьувай таниш тирвиляй заз къе адакай кIелзавайбурни хабардар ийиз кIанзава.
Махачкъалада республикадин Женгинин баркаллувилин музей ава. Адан виликан директор, пара дирибаш, викIегь, зегьметчи дишегьли Валентина Макаровади Ватандин ЧIехи дяведа телеф хьайи ва квахьай дагъустанвияр жагъур хъувун патал уьлкведин гзаф архивра вахт пучна. Ада гел галачиз квахьай гзаф аскерар дуьздал ахкъудна. Афгъанистанда кьиле фейи дяведа иштиракай дагъустанвийрикай алава малуматар жагъурун патал Валентина Макарова СССР-дин оборонадин министерстводин кьилин архивдиз фена.
— За жуван вилик ихьтин къаст эцигна,- лагьанай Валентина Васильевнади, — Афгъанистандин женгера иштиракай дагъустанвийрин листерин копияр чи музейда жен. Архивда за 1989-йисан февралдилай апрелдин сифте кьилерал къведалди кIвалахна, саки агъзурдав агакьна наградайрин листерай копияр акъудна. Исрафилов Абасан наградадин листинай копия за 21-мартдиз акъудна. Ам кIелайла, зун тажуб ва гьейран хьана. Абас Исрафилов Советрин Союздин Игитвилин тIвар гуниз къалурнавай. За мад ва мад сеферда гьар са цIар кIел хъийизва. Гвардиядин сержант Исрафилов Абасаз Советрин Союздин Игитвилин тIвар гун патал гьазурнавай документрал дивизиядин командирдин, армиядин ва Туркестандин военный округдин командиррин къуларни алай. Ихьтин документриз хас вири жуьредин къайдаяр хвенвай ва са синихни квачир. Бес вучиз викIегь сержантдиз Игитвилин тIвар ганач?
Валентина Макарова, дугъриданни, намуслу, викIегь, къайгъудар инсан тир. Ихьтин гьахъсузвал эхиз хьанач адавай. Махачкъаладин музейдин директор СССР-дин оборонадин министерстводин кадрийрин кьилин управленидин наградайрин отделдин начальник, генерал-майор В. Карагазован кьилив фена, ам месэладин гъавурда туна. Адахъ галаз мад сеферда наградадин лист ахтармишна. КилигайтIа, листинин винидихъ галай чапла пипIел карандашдалди са гужа-гуж кIелиз жедайвал “КР.ЗН.” гьарфар кхьенва. Амма и кьуд гьарф чIугунвай инсафсуз гьакимди я вичин къул чIугунвачир, я алава баянар ганвачир. Василий Карагазова геждалди вичин кьил кьуна ва ахпа, вич тахсиркар хьиз, лагьана: “Карандашдалди авунвай кхьинар СССР-дин оборонадин министр Устинован гъилинбур я…”
Эхь, свасни тагъанвай, цIемуьжуьд йиса авай жегьилар Афгъанистандиз дяведин цIуз ракъурдай указдал викIегьвилелди къулар чIугуна, амма кьегьалвилер къалурайбуруз, командиррин тапшуругъар намуслувилелди тамамарайбуруз, Советрин аскерар къутармишун патал чанар къурбанд авурбуруз Игитвилин тIварар гузвай документрал къул чIугвадай къанажагъ, намус, жуьрэтлувал хьанач! Зун инанмиш я, уьлкведин кьиле ва чIехи къуллугърал гьа ихьтин ксар хьайивиляй СССР-ни чкIана, партияни кIвачерик аватна.
Валентина Макаровади вичин хивез еке жавабдарвал къачуна ва, Махачкъаладиз хтанмазди месэла гьялиз куьмек гудай инсанар жагъурна. Абуру чпин карни авуна ва гьахъсузвилел эхирни эцигна. 1991-йисан вилик, декабрдин вацра печатдиз уьлкведин Президент М. Горбачеван къул алай указ акъатна. “Дуствилин афгъан халкьдиз куьмек гудайла, гьукуматдин тапшуругъ чешнелудаказ тамамарунай, кьегьалвал ва игитвал къалурунай гвардиядин сержант Исрафилов Абас Исламовичаз Советрин Союздин Игит лагьай тIвар гун (кьейидалай кьулухъ)”.
Афгъанистандин демократвилин Республикада 1980-йисан майдилай 1981-йисан 17-октябрдалди интернациональный буржи тамамардайла, Дербент райондин Белиж поселокдай тир гвардиядин сержант Исрафилов Абас Исламовича вич викIегь, кьетIи, кьегьал, дирибаш ва кардик кьил кутаз жедай аскер-десантник яз къалурна. Саперрин взводдин командирдин везифаяр кьилиз акъудуналди, ада женгинин гзаф гьерекатра ва операцийра иштиракна, колоннаяр физвай рекьер ахтармишна. Анжах 1981-йисан апрелдилай сентябрдалди адан взводди 139 мина, 51 фугас хкудна, зиянсуз авуна, душмандин женгинин суьрсет, техника ва медикаментар авай пуд склад тергна. Ибурукай гвардиядин сержант Исрафилова 76 минани 42 фугас хатасуз авуна.
1981-йисан 17-октябрдиз Лагман вилаятдин Алишанг хуьруьн патав операция кьиле тухудайлани, Исрафилова тежер хьтин викIегьвал, кьетIивал къалурна. Афгъанистандин халкьдиз куьмек гудайла, къалурай кьегьалвилерай ва игитвиляй СССР-дин гьавадинни десантдин кьушунрин гвардиядин гьавадинни десантдин 103-дивизиядин, парашютринни десантдин 357-полкунин инженервилинни саперный взводдин командирдин заместитель, гвардиядин сержант Исрафилов Абас Исламовичаз Ватанди Ленинан, Яру Пайдах орденар, “Жуьрэтлувиляй” медаль гана…
Президентдин указ акъатунихъ галаз алакъалу яз чна 1991-йисан газетдин 1-нумрадиз “Игитвал” тIвар алаз Абас Исрафиловакай еке очерк акъудна.
Ингье анлай инихъ 29 йис алатзава. Сагъ амайтIа, чна и йикъара Советрин Союздин Игитдин 60 йисан юбилей шад гьалара къейддай. Абас Исрафилов халкьдин рикIера ама. Гьар йисуз Белижда (школа-гимназияда, игитдин памятникдин вилик), Дербентда, Мегьарамдхуьре, Кьасумхуьрел, Кьурагьа ва маса чкайра Абас Исрафилован уьмуьрдиз талукь мярекатар, спортдин акъажунар кьиле тухузва. Игитдин тIварцIихъ Белижда школа-гимназия, куьче ва Кьиблепатан Дагъустандин шегьерра, районрин центрайра куьчеяр янава.
Нариман Ибрагьимов
