Чун са юкъуз жуван дуст, лайихлудаказ пенсияда ял язавай муаллим, видеооператор Алибаладин кIвале ацукьнавайла, аниз адахъ галаз чIехи хьайи, ял ягъиз, отпускдиз хтанвай Дадашбала мугьман хьана.

Жузун-качузун авурла малум хьайи­вал, ам ДНР-дин Макеевка шегьерда яшамиш жезва. Алибала муаллимдин стха Бу­каров Сабирни Дадашбала, школа акьал­тIарайла, кIелиз Украинадиз фена, гьанлай инихъ абур ана яшамиш жезва.

Алифов Дадашбала Багьаудинович Докъузпара райондин Филерин хуьре 1965-йисуз дидедиз хьана. 1966-йисуз залзала хьайила, Багьаудин хизанни галаз Белиж поселокдиз куьч хьана. 1-4-класс­ра Дадашбалади Белиждин 1-нумрадин школада кIелна. Ахпа абурун хизан Къазахстандин ЦIийи Уьзен шегьердиз фена.­ Дах автобазада кIвалахал акъвазна. Кьве йисалай Алифовар Белиждиз хквезва. 7-8-классра Д.Алифова Белиж поселокдин­ Г.Лезгинцеван тIварцIихъ галай 8 йисан школада кIелун давамарна, 9-10-классра Белиждин 2-нумрадин школада агалкьунралди кIелна, юкьван образование къачуна.

Къуншидал яшамиш жезвай вичин дуст Сабирахъ галаз Дадашбала Украина­дин Донецкдин областдин Ясиноватая шегьерда авай эцигунардай техникумдик экечI­зава. Сад лагьай курс акьалтIарайла, къуллугъ ийиз Армиядин жергейриз эверзава. 1983-1985-йисара Кеферпатан Кавказда Советрин Армиядин къенепатан кьушунра къуллугъна. Ам кIвализ сержант яз хквезва. Ахпа техникумда кIелун давамарна.

Зегьметдин рехъ ада Макеевка шегьердин СМУ-да монтажниквилелай гатIунна. Ве­зифайрив намуслувилелди эгечIзавай, тапшурмишай кIвалахар тамамдиз кьилиз­ акъуд­завай жегьил монтажник СМУ-дин руководстводи мастервиле эцигзава. КIва­лах­да къазанмишнавай агалкьунриз килигна, са йисалай адал прорабвилин везифаяр ихтибарзава.

— Прорабдин пеше жавабдарди тир, — лугьузва Д.Алифова. — Им неинки эцигунардай чкадал кIвалахзавай руководителдин къуллугъ я, прорабди вири эцигунриз регьбервал гузва. Тайинарнавай вахтунда гъиле авай объект ишлемишиз вахкана кIанзава. КIвалах тешкилун,  техникадин хатасузвал хуьн, тамамарнавай кIвалахрин гьисаб тухун, технический документар ацIурун — вири жавабдарвал прорабдин хиве ава…

Са йисалай ам участокдин начальник­виле тайинарзава. СМУ-да кIвалахай йи­са­ра адан регьбервилик кваз Донецкдин­ областда гзаф квартирайрин кIвалер, шко­ла­яр, аялрин бахчаяр, алишверишдин «Ашан», «Мет­ро» центраяр ва маса объектар эцигна.

–  Дадашбала Багьаудинович, Украинада кIвалахай йисара куьн ана халкьди гьикI кьабулзавай?

— Советрин Союздин кьилин агалкьунрикай сад халкьарин арада авай дуствал тир. Чун ана гзаф миллетрин векилар авай. Вири са хизан хьиз яшамиш жезвай, гьакI кIвалахарни ийизвай. Халкьарин, миллет­рин арада садани тафават твазвачир. Кьилелди кIвалахиз алахъзавай зирек инсандиз ана гьуьрмет ава. Чун ана чи чIал, адетар, культура, Ислам дин хуьз алахънава. Санлай къачурла, Украинада пуд миллионни зур мусурманар — татарар, узбекар, лезгияр, дагъустанвияр, чеченар, къазахар, азербайжанар яшамиш жезва. Интернациональный хизанрин кьадар гзаф я. Зунни захъ галаз кIелай татарви руш Эльмирадал эвленмиш хьана. Гъил-гъиле кьуна, чун бахтлудаказ яшамиш жезва. Чна кьве веледдиз тербия гузва. Дамир боксдай Украинадин пуд сеферда чемпион, спортдин мастервиле кандидат я. Руш Замиради алай йисуз юкьван образование къачуна. Донецкдин милли академиядик экечIиз кIанзава.

1992-йисуз Д.Алифова, вичихъ галаз кIва­лахай работникар кIватIна, эцигунардай бригада тешкилна, агьалийрин хсуси кIвалера, карханайра гьар жуьредин эцигунардай кIвалахар авуна.

Алаш-булаш хьанвай четин вахтара эцигунрин кIвалахрилай гъейри, ада базар­дин директорвиле кIвалахна. Вичин юлдашрихъ галаз ракь цIурурзавай заводдин цех маса къачуна, аниз регьбервална, маса кIвалахарни авуна. Лагьана кIанда, четин вахтара уьмуьрдин имтигьанрай ам викIегьдиз экъечIна.

2000- йисуз адаз Москвада кIвалахзавай вичин уьмуьрдин юлдашдин мукьва-кьи­ли­ди «Мостметрострой» карханадиз атун тек­лифна. Ина ада асул гьисабдай, метрояр эцигзавай участокра вентиляциядин шахтаяр эцигиз, саки 19 йисуз кIвалахна.

Вижевай кIвалах, хъсан мажиб авай­тIани, ам Макеевкадиз хквезва.

2014-йисуз Украинада еке дегишвилер хьана. 11-майдиз ДНР-ни ЛНР кьилдин рес­публикаяр яз малумарун патал тухвай референдумда Москвада ахъайнавай сесер гузвай участокда Д.Алифовани иштиракна. Сесер гунин нетижада 89% ДНР-дин ва 94% ЛНР-дин агьалийри республикаяр­ кьилдинбур, аслу туширбур яз малумарун патал сесер гана. Миллетчийрин яракьлу къуватри Донецкдал вегьейла, Дадашбала­дин гада Дамирни, Донецкдин халкьдин чIехи пай хьиз, ополченидик экечIна. Сифте чIехи ягъунар Донецкдин аэропортунилай гатIунна. Чкадин агьалийрихъ галаз санал Дамирни душмандин аксина акъвазна, Донецк хвена, душман кьулухъди гадарна.

Ополченидин дестейрикай яваш-яваш военный частар ва халкьдин милиция тешкилна. Ахпа, чIехи ягъунар жезвачиртIани, абуру чибур ягъиз, жаваб яз, чибуру абур хъиягъиз, «кисай» дяве физвай….

Гьа икI йисар къвез алатна. Яшамиш хьана кIанзавай. 2019-йисуз Дамир Алифова Макеевкада дулдурмайрин хсуси цех ачухзава. Яваш-яваш ада акъудзавай суьрсет къачузвай муьштерийрин кьадар гзаф жез гатIунна. Дамира Москвада авай дахдиз вичиз куьмек гуз хъша лугьузва. Дадашбала Алифов хтана, производство гегьеншариз гатIунна. Алай вахтунда дулдурмайрин цехда, хизандилай гъейри, маса вад касдини  зегьмет чIугвазва. Гьазур продукция Алифоври икьрар кутIуннавай туьквенрай ва чкадал къвез къачузвайбуруз маса гузва.

– Дадашбала Багьаудинович, куьне акъудзавай дулдурмайрикай кьве гаф лагьана кIанзавай.

— Чна, санлай къачурла, маса гун патал гьафтеда 350-400 кг гьар жуьредин суьрсет акъудзава. Абурун арада малдин, вечрен ва балкIандин якIарикай гьазурнавай «Говяжий», «Милана», «Чериза», «Дрогобыч», «Сервилад», «Краковсксая» дулдурмаяр, вет­чина, кьилди мазу якIарин кIусар ва маса жуьреяр ава. Чна абур СССР-да 1936-йисуз кьабулнавай технологиядай гьазурзава. Хаммал  чна чкадин фермерривай маса къачузва. ЧIехи заводра акъудзавай дулдурмайрик  кутазвай кьван химиядин алаваяр чна чи производствода ишлемишзавач.  Эхь, абур квачизни жезвач. Амма чна абур лап тIимил кьадарда ишлемишзава. Иниз килигна, адан ери хъсанди ва дадлуди жезва. Чна гьасилзавай суьрсетдин кьетIенвал ам тIебииди хьун я. Суьрсет чна Макеевка шегьерда, гьакIни патарив гвай поселокрани шегьерра маса гузва.

— 2019-йисуз Россиядин гражданинвилин паспортар гудай хабар халкьди руьгьдик пара шадвал кваз кьабулна, — давамарзава вичин суьгьбет Д. Алифова. — Россия­дин паспортар къачун патал чи агьалияр кьве вацра, адалай гзаф вахтундани нубат­ра акъваззавай. Заз Россиядин паспорт 2019- йисуз гана. Акьван гагьди зун Украинадин, ахпа Донецкдин Республикадин агьали тир. Алай вахтунда Россиядин пас­порт гудай гзаф чкаяр ачухнава, абур къачуз регьятни хьанва.

– Чун таниш хьайи юкъуз куьне Макеевкада дагъустанвийрин ватандашрин тешкилат (землячество) кардик ква лагьанай. Адан кIвалахдикай куьрелди кьве гаф лагьанайтIа, кIанзавай.

— Чун Украинадик кумайла, Донецкда дагъустанвийрин диаспора кардик квай. Ди­аспоради ана чи чIал, адетар, культура, мусурман дин хуьз алахъунар авуна. Тешкилзавай гуьруьшар, мярекатар, суварар чна Белиждай тир Эйзудинан «Самур» тIвар алай кафеда кьиле тухузвай. Гьялна кIанзавай месэлаярни веревирд ийизвай, абур кьилиз акъудизни куьмекар гузвай.

Алай вахтундани Макеевкада дагъустанвийрин тешкилат кардик ква. Д.Алифов анин активный иштиракчи я. Винидихъ лагьай кIвалахарни кьиле тухузва, СВО-да иштиракзавай жуванбуруз куьмекар гузва.­ Адан гафарай малум хьайивал, СВО-да­ тахалус «Лезги» тир КцIар райондин гуьндуьзкIелеви Самир Искендерова ва «Гуьлле» тахалус алай белижви Аташа командирри чпин вилик эцигзавай везифаяр кьегьалвилелди тамамариз, махсус серенжемда иштиракзава. Абурухъ галаз чи алакъа ава. Герек атайла, чна куьмекарни гузва. Букаров Сабир Украинадик кумай Кураховода яшамиш жезва. Ам чпин мулкар мус азаддатIа лугьуз ава. Чна адахъ галаз алакъа хуьзва.

Къуй, ягъунар акьалтIна, ислягьвилелди­ яшамиш  жедай шартIар арадал атурай!

Къагьриман  Ибрагьимов