Лезги гьарфарган. Лезги гьарфарган арадал гъунин сифте алахъунар урус алим П.Усларан тlварцlихъ галаз алакъалу я. И карда адаз Мамрачрин хуьряй тир Къазанфар бег Зульфикъарова еке куьмек ганай.

П.Услара кхьенай: “Куьре округдин Мамрачрин хуьряй тир, округдин суддин мирзе, 1867-йисуз дидедиз хьайи Къазанфар бег Зульфикъаров, зун Дагъустанда авайла, зи ихтиярда жезва. Адан кьетlен куьмекдалди зун гегьенш грамматика, хрестоматия ва куьре чlалан гафарган арадал гъиз агакьна”.

Сад лагьай мектеб. Дагъустан Россия­дик акахьуникди лезгийрин арада ма­ри­фатдин тарихдин цlийи девир га­тlун­­за­ва. Ам светский мектебар ва чирвилер къачудай идараяр пайда хьунихъ галаз ала­къалу я. Икl, 1891-йисан 26-сентябрдиз­ Ахцегь­а 44 касдиз чкаяр авай, урус чlал чирдай сад лагьай светский мектеб ачухна­.

Шегьерриз куьч хьун. ХIХ лагьай асир­дин эхирра лезгияр шегьерриз финин гьерекат гатlунна. Нетижада Бакуда халкь ар­тух хьана. ХХ асирдин сифте кьи­лера Ба­кудин нафтlадин мяденра зегьмет чIуг­вазвай фялейрин 20 процент лезгияр тир.

Гьазурайди — Куругъли Ферзалиев