(Эвел — 2020-йисан 44-52, 2021-йисан 1-9, 11-14, 18-23-нумрайра)
Мугьаммад пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) асгьабрин келимаяр (Аллагь рази хьурай чпелай)
Абдуллагь ибн Аббас асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) гафар (вязер)
- Абдуллагь ибн Аббас асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Эй гунагьдин сагьиб! Вуна вун пис эхирдин гьакъиндай саламатвиле (хатасузвиле) жеда лагьана гьич фикирмир. Дугъриданни, вуна гунагь ийизвай чIавуз ваз ви эрчIи ва чапла къуьнерал алайбурукай (ви амал кхьизвай малаикрикай) регъуь тахьун вуна ийизвай гунагьдилайни пис я. Аллагьди ваз гунагьдай гьихьтин жаза гудатIа чин тийиз, вуна ийизвай хъуьруьнни гунагьдилай агъур, пис кар я. Гунагь авурла ийизвай шадвални гьакI я. Гунагьдин кар гъиляй акъатна лугьуз, вуна ийизвай пашманвални гунагьдилай пис я. Гунагь ийизвай чIавуз гару ви ракIарин перде юзурайла, вак акатзавай кичIевал ва гунагьдин кар кьилиз акъуддайла, Аллагь-Таала ваз килигуникай (Адаз вун акуникай) къалабулух акат тавунни гунагьдилай пис кар я.
Бедбахтвал я ваз! Чидани ваз Аййуб пайгъамбардин (алейгьи ссалам) гунагь вуч тиртIа? Ам себеб хьана, Аллагьди адаз адан бедендин ва малдин гьакъиндай имтигьан авур?! Аййуб пайгъамбардин (алейгьи ссалам) гунагь ихьтинди тир: адан патав, вичелай зулум алудунин куьмек тIалабиз, са кесиб атана. Амма ада кесибдиз куьмек ганач, я дуьзвални (гьахъвал) эмирнач. Мадни башкъа, ада зулумкардиз кесибдиз зулум авун къадагъа авунач. Гьавиляй Аллагьди адаз (ахьтин зурба) имтигьан авуна!” (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
- Абдуллагь ибн Аббас асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Вуна вал алай ферзер ада ая ва Аллагьди вал эцигнавай Вичин гьахъдикай тир везифаяр кьилиз акъуд. А кардани Аллагьдикай куьмек яхъ. Гьакъикъатда, Адаз Вичин бендедиз керчек ният ва сувабдихъ чалишмишвал авайди чир хьайила, Аллагьди адаз такIан крар кьулухъ вегьезва (писвилер алудзава). Ам Мелик (Пачагь) я! Ада Вичиз кIан хьайи кар ийизва!” (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
- Абдуллагь ибн Аббас асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Аллагьди вичиз ризкьи гьалалдикай кхьин (кьисмет) тавунвай я са муъмин касни авач, я зулумкарни (гунагькар). Эгер а касди сабур авуртIа, та ризкьи вичин кьисметдиз къведалди, Аллагьди ам адав агакьарда. Эгер ада сабурсуз (гъалаблу) хьана са вуч ятIани гьарамдикай къачуртIа (ишлемишайтIа), Аллагьди адаз гьалал ризкьи тIимиларда”. (Гьилйат-уль-Авлийаъ).
Аль-Гьасан ибн Али асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай)
гафар (вязер)
- Аль-Гьасан ибн Али асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Ни (анжах) и дуьньядин (уьмуьр) тIалабайтIа, а кас ада (кьуна) ацукьарда, ни адан гьакъиндай загьидвал авуртIа, а касдиз адан тIуьнрин патахъай тафават жедач. Дуьньядихъ чалишмишвалзавайди вич ихтиярда авайдан гъиле лукI я. Ни вичин (вири) йикъар ана уртабабдиз акъудзаватIа, ам — ягъалмиш хьанвай, нин (къенин) югъ ана пакадин йикъалай хъсан ятIа, ам алдатмиш хьанвай кас я. Вуж вичин нукьсанрихъ (дуьз хъувун патал) къекъвезвачтIа, дугъриданни ам нукьсанвиле (зиянда) ава, вуж нукьсанвиле (зиянда) аватIа, адаз кьиникь хъсан я”. (Канз-уль-Уммал).
- Аль-Гьасан ибн Али асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) лагьана: “Чир хьухь квез: дугъриданни, умунлувал (къенивал, масадаз векъивал авуникай жув хуьнин къилих) зинет (безек) я, гаф кьилиз акъудун итимвал (намуслувал, дуьзвал, баркаллувал) я, тадивал сефигьвал я, сефер (рекье хьун) зайифвал я, алчах ксарихъ галаз ацукьун беябурчивал (намуссузвал, русвагьвал ва айиб) я, фасикь ксарихъ (гунагькаррихъ, асивалзавайбурухъ) галаз акахьун (санал крар авун) шаклувал я!” (Канз-уль-Уммал).
- Аль-Гьасан ибн Али асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) гьакIни лагьана: “Инсанар кьуд жуьре ава: садбуруз пай (имандин несиб) ава, амма (хъсан, дуьз) ахлакь авач, садбуруз (дуьз) ахлакь ава, амма пай авач, муькуьбуруз я ахлакь авач, я пай — абур виридалайни пис инсанар я, кьуд лагьайбуруз дуьз ахлакьни ава, пайни — абур виридалайни хъсан инсанар я”. (Канз-уль-Уммал).
Умайр ибн Сагьд асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) гафар (вязер)
Умайр ибн Сагьд асгьаб (Аллагь рази хьурай вичелай) Шамда (мусурманрин) эмиррикай сад тир ва ада (Шамда) Гьимс шегьерда, минбардал хутIба ийидайла, лагьана: “Дугъриданни, Ислам кIевиз хуьдай цал ва мягькем ракIар я. Исламдин цал адалатлувал я, адан ракIар — гьахълувал! Цал чукIурайла ва ракIар кукIварайла, Ислам зайиф жез гатIунзава. Гьукумдар (эмир, пачагь) къуватлуди (гужлуди) тир кьван вахтунда Ислам мягькемдиз амукьун давам жеда. Гьукумдардин гужлувал туруналди (гапурдалди) ягъиз кьин ва къамчидал ягъун туш, (адан зурбавал) гьахъ-дуван авун ва адалатлувал кьиле тухун я!” (Ибн Сагьд).
Муъавия ибн Аби-Суфьян асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) гафар (вязер)
- Муъавия ибн Аби-Суфьян асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай), хутIба ийидайла, лагьана: “Заз Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) икI лугьудайла, ван атана (мана): “Эй, инсанар! Дугъриданни, илим чирвилер къачун (илим чирайла) я ва фикъгьи (шариатдин къанунрин гъавурда хьун) шариатдин къанунар (къайдаяр) чирна, абурун гъавурда гьатун я. Аллагьдиз (квекай) низ хийир гуз (хъсанвал ийиз) кIан хьайитIа, Ада (адаз диндин чирвилер гана) ам шариатдин къанунрин гъавурда твада! Дугъриданни, Аллагьдихъай Адан бендейрин арада анжах (диндин) алимриз кичIезва! Зи уьмметдикай, чпиз аксивалзавай ксариз гьич фикир тагуз, манийвалзавай (аксина женг чIугвазвай) ксаризни килиг тавуна, са жемятди гьахъ кьиле тухун, (зидвалзавай) инсанрин винел пад къачун (та Къияматдин Йикъалди) давам жеда. Вични Аллагьдин патай эмир къведалди, абур (ачухдиз) винел пад гвайбур (гъалиббур) яз!” (Канз-уль-Уммал).
- Муъавия ибн Аби-Суфьян асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) вич мусурманрин эмир (пачагь) яз хьайи къад йисан тежрибадин гьакъиндай ихьтин мисал гъана: “Зини халкьдин арада авай алакъа са чIар хьиз тир, а чIарчIин са кьил — зи, муькуь кьил халкьдин гъиле авай. И йисара абуру (чпин гъилевай) чIарчIин кьил чIугурла, за зи гъилевайди ахъайзавай (бушарзавай) ва абуру бушарай чIавуз за чIугвазвай. Гьа икI и къад йисан къене а чIар, уртабаб гьал чIугунваз, кьатI тежедайвал авуна!”.
Алай аямда Муъавия асгьабдин (Аллагь рази хьурай вичелай) и гафарикай араб халкьарин ва мусурман уьмметдин арада машгьур мисал хьанва: “Муъавиядин чIарчIин мисал!”.
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
