(Эвел — 36-нумрада)

Тирякдикай рахайтIа, алай вахтунда ам дуьньяда виридалайни чIехи бедбахтвилерикай сад я. Са бязи уьлквейра абур ара­дал гъизва ва а гьукуматри масанрив агакьарун патал рекьерни кардик кутазва. Гьа икI а тиряк гьатта мусурманрин кIвале­ривни агакьзава. Са бязибуру, чпин гъилералди цана, арадал гъана, пулунихъ маса гузва а шейэр. Гьайиф хьи, чи са бязи жегьиларни адан таъсирдик акатнава. Тирякди гьа жегьилриз, абурун хизанриз, диде-бубайриз еке тир балаяр, азабар гузва. Чаз гзаф вахтара ихьтин ванер къведа: “А кас хъсанди я, амма чIугурла, хъвайила, ам писди жедайди я”. Гьикьван хъсан инсанар тирякди гьайванрин дережадиз авудзава?!

Мумкин я, са мус ятIани инсанриз шари­атдин къанунрикай хабар авачир жеди. Мисал яз, советрин девирда са жегьилдиз вуна “хъун гьарам я” лагьанайтIа, мумкин я, ада “ам заз уьмуьрда ван хьайи их­­ти­лат туш. Чи бубайрини хъвазвайди тир…”, “Хъун галачиз, чIугун галачиз бес ме­хъерар гьикI жеда кьван?!” лугьудай. А девирда авамви­ляй ихьтин гафар лугьун мумкин тир, амма алай вахтунда ички хъун, тиряк чIу­­гун шариатдин­ къанунралди гьарам тир­­ди­ чин тийизвай са касни авайди туш. Кьил-кьилелай алудзавай затIар (ички, ти­ряк­ ва мсб.) гьарам тирдакай алай девирда гьар са касдиз хабар ава. Исламда вини­дихъ тIварар кьунвай затIар гьалаларзавай­ гьич са хелни (течение) авайди туш. Абур гьарам тирди вирида­ тестикьарзава. Гьа­йиф­ хьи, жегьилри, шари­атдалди гьарам тирди чиз-чиз, а кIвала­хар акъвазарзавач. И дуьньяда татайтIани, Эхиратда, гьикI хьайи­тIа­ни, азаб къведайди ваз чизва кьван! Бес ваз чизвачни Аллагьди а шейэрал гьихьтин къадагъа эцигна­ватIа? Бес ваз чизвачни хъвайи инсандин капI ях­цIур юкъуз кьабул тийизвайди (гаф авач, капI ада хъвайитIани аву­на кIан­зава, вичин буржи кьилиз акъудун патал, амма а кпIу­най адаз суваб же­дач). Бес ваз чизвач­ни шейтIанди гьабуралди вун алцурарзавайди?! Са бязибуру, ам ишлеми­шайла, чпин иман хкаж жезва лугьуз, ах­макь­ ихтилатарзава. Ихьтин гафари инсан куфрдиз аву­дун мумкин я. Ам вуч ла­гьай гаф я, чIе­­хи гунагь ийидайла, инсандин иман хкаж хьун? Ихьтин гафар лугьузвайди шей­тIанди алцурарнавай, адан кьушундик акат­­навай инсан я. Вахтундамаз хкечI а кьушундикай. Ам душманди къе чи аксина­ ишлемишзавай яракь я. Пулни гана, авам инсанди вичи вич а яракь­дин хура твазва. Тиряк начагъвилерилайни чIуру шей я. Килиг дуьньяда гьикьван инсанар, тирякдин таъсирдик акатна, рекьиз­ва­тIа. Гьар сеферда тирякдин цIийи жуьреяр акъудзава. Инсанди къе тиряк, пака маса шей иш­лемиш­зава, ахпа яваш-яваш ам ас­луви­ле гьатзава ва адавай адан “къармахрай” эх­къечIиз жезвач. Ахьтин крарал машгъул­ са касдални гьуьрмет къведайди туш. Алкашдиз, наркомандиз авторитет хьана низ акурди я?! Гьелбетда, гьа чеб хьтин небгетрин арада абуруз “авторитет” жеда, Аллагьдин вилик ва дуьздаказ мусурманвал тухузвай ксарин­ юкьва ам са касни туш. Ам, туба авуна, Аллагьдин рекьел хтун лазим я, та Ал­лагь­ди ам Вичин патав вахчу­далди, яни туба ийидай вахт амай кьван.

ПIапIрус чIугвадай хесетни чIуру крарик акатзава. Имни са регьят, кьезил кар туш. Гьикьван яшлу инсанар исятда пIапI­русдилай аслувиле гьатнава! Гужуналди пIапI­­русдин къармахрай эхкъечIдайбурни ава. Ихьтин ксаривай вучиз жегьилри тарс къачузвач? Гьа ихьтин йи­къал атун тавунмаз, вучиз жегьилар хкечI­завач а кардикай ва я тахьайтIа вучиз нетижа чиз-чиз, кьил кутазва а кардик? ПIапI­русдихъ гузвай гьар са кепек исрафдик акатзава. Адал харж авунвай гьар са кепекдай инсанди Аллагьдин вилик жаваб гуда. А пул жуван веледдал, диде-бубадал харж ая тIун. Ал­лагьдин хъилекай хкечI. А кардал маш­гъул­ гьар са кас Аллагьдин хъилек квайди я. Шариатдин къанунралди, адаз гьич са жуьрединни кьезилвал авайди туш.

Аллагьди Къуръанда лагьанва (5-су­ра, 2-аят, мана): “Ва куьмек це куьне са­да-садаз хъсан крар ва (Аллагьдихъай) кичIевал авунин карда, ва куьмек гумир куьне сада-садаз гунагьар ва мидявал (зулум, диндин сергьятар чIурун) авунин карда! Ва кичIе хьухь квез Аллагьди­хъай, гьакъикъатда, Аллагь кIеви  (къати) жаза гудайди я!”.

Чир хьухь, эгер инсанди вичин дустуниз, стхадиз гьарам карда куьмек гуз хьайи­­тIа, ам гьадахъ галаз са жергеда авай инсан­ я. Мумкин я, са касди вичи ишлемиш тавун а чIуру затIар, амма ада вичин дустуниз къа­лурун ва я тахьайтIа адаз ахьтин шей маса къачун. Ахьтин кас гьа чIу­ру шей ишлемишзавай касдихъ галаз са жерегеда авай инсан я. Гьар са гунагьдиз, гьар са душманвилиз куьмек гун Аллагьди гьарамнава, Ада Аллагьдихъай кичIе хьунизни хъсанвал авуниз куьмек це лагьанва. Куьмек це жуван мусурман стхадиз, багъридиз, къуншидиз хкечIиз гьар са чIуру кардикай.

А кардикай хкечIун четин туш, кIанза­вайди сифте гьа кардал машгъул ксарин жемятдивай яргъа хьун я. Эгер абурун юкь­вай вун экъечIайтIа, вуна дуьз рехъ галай патахъ са кам вегьенвайдай я. Эгер чIугун ва хъун гадарнавай ва я тахьайтIа гадариз кIанзавай кас гьар юкъуз гьа чIуру крарал машгъул инсанрихъ галаз ацукьиз хьайи­тIа, гьикI хьайитIани ам абурун таъсирдик акатда. “Са сефердани хъхьурай, ахпа гадарда, ахпа мад чIухгвадач…” лугьуз, ада йи­­­къар, варцар… акъудда. Мумкин я, уьмуьр вири гьа икI фена, гьа ихьтин гафар гваз са юкъуз ам рекьинни ийида. ЧIу­ру краривай, инсанривай яргъа хьун патал Аллагьдивай куьмек тIалабна кIанда, хъсан къилихар авай, Аллагьдихъай кичIе тир мусурман стхайрихъ галаз санал гзаф хьана кIанда. Мусурманрикай кьилиз чIуру фикирар атун шейтIандивай я, мусурман стхаяр чаз чи мусурман тушир багърийрилайни пара кIан хьун лазим я. Аллагьди Къуръанда лагьанва (49-сура, 10-аят, мана): “Гьакъикъатда, муъминар (иман гъанвайбур) — (диндин) стхаяр я”.

Ан-Насаиди агакьарнавай гьадисда къейдзавайвал, Пайгъамбардиз (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) адан асгьабри “байат” (присяга авун) ийидай вахтунда, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) абуруз лагьана: “Куьне кьин кьуна кIанзава куьне Аллагьдихъ юлдаш гилигдач ла­гьана, маса инсан гьахъ авачиз рекьидач лагьана, зина ийидач лагьана, чуьнуьхдач лагьана ва ички хъвадач лагьана”. И гьадисдай чаз аквазвайвал, Пай­гъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) асгьабрив кьин кьаз тунва са жерге чIуру кIвалахар тавун патал, гьабурун арадай яз ичкидин тIварни кьунва. Ни гьа кIвалахар авуртIа, кьилди къа­чур­тIа, мисал яз, ички хъвайитIа, гьадаз азаб къведа ва а азаб гьа гунагьдикай михьун жеда (?). Нин гунагь Аллагьди и чилел кIев­наватIа, адан гьахъ-гьисаб Эхиратда жеда. Адан гьахъ-гьисаб Аллагьдин гъилева. Шариатдалди а гунагьрай и дуьньядани жаза (азаб) тайинарнавайди я. Мисал яз, ички хъвазвай, тиряк ишлемишзавай касдиз халкьдин вилик тIвалуналди гатун къвезва­. Эгер шариатдин къанунар кардик квайди тиртIа, ахьтин крарал машгъул ксарин кьадар тIимил жедай. Инсандивай вичин нефсиниз тербия гуз тахьайвиляй халкьдин вилик ам тIвалуналди гатазва.

(КьатI ама)

Гьасамудин  Сефибегов,

ДаркIушрин хуьруьн мискIинда худбаяр кIелзавайди