(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-9, 14-15, 19-20, 22-30-нумрайра)
ГъвечIи лишан №61
Сефигьри гьакимвал (башчивал) авун
…Ада хабар кьуна: «Я Аллагьдин Расул, сефигьри эмирвал авун — ам вуч я? Идара авунин гьи жуьредин чIал я?». Ада жаваб хгана:
«Абур залай кьулухъ жедай ва зи регьбервилелни Суннадал амал тийидай гьакимар я. Вуж абурун тапаррин чIалахъ хьайитIа ва абуруз зулумвилера куьмекар гайитIа, ахьтинбур закай туш, ахьтиндахъ галаз зи са алакъани авач ва ахьтинбур зи Еке вирел къведач. Вуж абурун тапаррин чIалахъ тахьайтIа ва ни абуруз зулумвилера куьмекар тагайтIа, ахьтинбур закай я ва зун гьабурукай я, абур зи Еке вирел къведа. Я Каъб ибн Уджра! Сив хуьн къалхан (хуьнуьх) я, садакьади гунагь туьхуьрзава, капI мукьва хьун я (я тахьайтIа, ада лагьана — делил я). Я Каъб ибн Уджра! Гьарамдал чIехи хьанвай як Женнетдиз гьич фидач. Къадагъа авунвай чкадал гьасилнавай як чарасуз Жегьеннемдин цIуз лайихлу жеда. Я Каъб ибн Уджра! Гьар пакамахъ инсанар са гьиниз ятIани рекье гьатзава, сада вичин чан маса къачузва — бес ам (ЦIукай) азадзава ва я ада ам телефзава»1.
Сефигьди — акьулдиз кьезилди, тIимил кьатIудай, масабурун крар анихъ амукьрай, гьатта вичин крар дуьз идара ийиз тежедай кас я.
Маса са гьадисда лагьанва (мана):
«Къияматдин югъ алукьдач, та гьар са къебиладиз адан мунафикьри гьакимвал (башчивал) ийидалди»2.
Мунафикьар — тIимил иман авай, Аллагьдихъай кичIевал авачир, гзаф табдай, зурба авам инсанар я.
Пачагьар, гьакимар, инсанрин кьилевайбур, башчияр гьа ихьтин инсанрикай хьайила, нетижаяр вири жемятдин крарай аквада. Тапархъандин чIалахъ жез гатIунда, гьахъ гвайди тапархъандай кьада, хаиндиз ихтибарда, вафалудал, умуд кутаз жедайдал хаинвилин шак гъида, авамди рахада, чирвал авайди кисда.
Аш-Шуъбиди лагьана: «Чирвал — авамвал, авамвал лагьайтIа, чирвал яз гьисаб тавунмаз, Къияматдин югъ алукьдач».
Вири и крар Къияматдин йикъан вилик эхиримжи вахтара жеда — гьакъикъатар акси элкъуьн, крар — кьилихъай кIвачерихъди элкъуьн.
Абдулла ибн Амр асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Гьакъикъатда, хъсан инсанар агъуз авун, пис ксар хкажун Къияматдин йикъан лишанрик акатзава»3.
ГъвечIи лишан №62
Вахтар фад ва мукьва хьун
Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар гайивал, вахт мукьва ва йигин хьун Къияматдин йикъан лишанрик акатзава.
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Вахтуник йигинвал акатда, чирвилер тIимил, фитнеяр (рекьяй акъуддай крар) гзаф жеда, мискьивал — гегьенш, гьардж артух жеда».
Адавай хабар кьуна: «Я Аллагьдин Расул, гьардж вуч я?». Ада жаваб гана:
«Кьиникьар, кьиникьар».
Алимри Пайгъамбардин (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) «вахтар фад ва мукьва жеда» гафарин гьакъиндай гьар жуьредин фикирар лугьузва. Мисал яз:
- Лугьузвайвал, а заманадин берекатлувал тIимил жеда — виликдай инсанри са сятда ийизвай тайин тир дердияр, крар Къияматдин югъ алукьдай вахтуниз мукьва девирда абурувай са шумуд сятдани тамамариз жедач.
ЧIехи алим Ибн Гьажара лагьана: «Дугъриданни, и кар чи девирда винел акъатнава. Чаз йикъар, гьикьван фад къвез, алатзаватIа аквазва. Чи девирдилай вилик хьайи вахтара чаз гьич акун тавур тегьерда»4.
- Лугьузвайвал, а заманадин агьалияр сад-садаз мукьва хьун алакъадин такьатрин, яргъа авайбур мукьва ийидай чилелай ва цавай фидай улакьрин куьмекдалди жеда.
- Мадни лугьузвайвал, вахтар фад фида ва гьакъикъидаказ йигин жеда — эхиримжи заманайра, вучиз лагьайтIа, Аллагьди Вичиз кIандайвал йикъар яргъини ийизва, куьруьни ва Аллагьди йифер йикъариз элкъуьрзава.
И кар ад-Дажжалан девирда жедай йифери тестикьарзава. А вахтунда вахт акьван яргъиди жеда хьи, са югъ тамам са йис, варз, гьафте хьиз, яргъи жеда. ГьикI ам яргъи жедатIа, гьакI куьруьни жеда ва и кар гьелелиг пайда хьанвач.
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Вахтар йигин ва мукьва тахьанмаз, Къияматдин югъ алукьдач. Йис — варз хьиз, варз — гьафте хьиз, гьафте — са югъ хьиз, югъ — са сят хьиз ва сят цIукI кудай вахт хьиз жеда».
Яни йигинвал акатай вахтунин са сят — (хумравдин тарцин) пешерин, кьаларин цIай фад кана куьтягь хьайи цIай хьиз жеда.
- Вахт мукьвал хьунин гьакъиндай гьакIни лугьузвайвал, ихтилат уьмуьрдин муьгьлет куьруь хьуникай физва.
ГъвечIи лишан №63
Алан-къулан (усал, сефигь, алчах, бегьемсуз) ксар рахун
Асул гьисабдай инсанрин тIварцIелай рахазвайди, абурун патахъай рафтарвалзавай кас камаллуди, кьатIунар авайди, фасагьатдиз рахаз жедайди хьун лазим я. Амма инсанар чIур жедай вахт къведа ва а чIавуз инсанрин тIварунихъай рахадайди рувейбида жеда — акьул авачир, ахмакь, усал инсан.
Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):
«Гьакъикъатда, инсанриз алдатмишдай йисар алукьда, а чIавуз тапархъанрин чIалахъ жеда, керчек кас таб яз кьада, хаинриз ихтибарда, ихтибарлуди хаин яз кьада ва а чIавуз «рувейбида» (бегьемсузар) рахада».
________________________
1 Гьадис Агьмада ва аль-Баззара гъана.
2 Гьадис ат-Табараниди гъана.
3 Гьадис аль-Гьакима «аль-Мустадрака»-да гъана.
4 Килиг: «Фатх аль-Бари», 20/66.
(Мугьаммад ибн Абдуррагьман аль-Арифидин ктабдай. КьатI ама)
Гьазурайди — диндин алим
Ямин Мегьамедов
