(Эвел — 2023-йисан 45-50-нумрайра, 2024-йисан 2-7-нумрайра)

 Къияматдин югъ алукьдай вахт

мукьва хьунин гъвечIи лишанар

ГъвечIи лишан №17

Ихтибар (аманат) квахьун ва рикIерай вафалувал акъатун

…Ахпа Гьузейфа асгьабди алава хъувуна: «Дугъриданни, зал атана ахьтин вахтар — за фикирни ийизвачир нихъ галаз квекай за икьрар ийизвайтIа. Эгер ам мусурман тиртIа, адан диндал ада кар элхкъуьрзавай. Эгер ам насарарикай (хашпарайрикай) ва я ягьудрикай тиртIа, адан къаюмдал а кар хквезвай. Амма къе за (савдадин) икьрар анжах флан ва флан касдихъ галаз ийидай (амайбурухъ галаз ваъ)»1.

Инсанрин чIехи паюнин рикIер чIур хьайила, регьбервал гун чеб а кардиз лайихлу туширбурал тапшурмишайла, вафалувал, керчеквал квахьда, бес Къияматдин югъ мукьва хьанва!

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай­ Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, ада лагьана: «Пайгъамбар (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз), са мярекат­да­ ацукьна, инсанрихъ галаз рахазвай чIа­­вуз адан патав са бедеви атана ва ада хабар кьуна: «Къияматдин югъ мус жеда?»­. Пайгъамбарди (Аллагьдин салават­ ва са­лам хьуй вичиз) вичин рахунар давамар­на. И арада бязи инсанри лагьана: «Адаз ада гайи суалдин ван хьана, амма адаз хуш хьанач». Масабуру лагьана: «Ваъ, адаз ван хьанач». Вичин рахунар акьалтIарайдалай кьулухъ ада хабар кьуна (мана):

«Къияматдин йикъакай хабар кьур­ди гьина ава? Къалура ам заз».

АтIа инсанди жаваб хгана: «Ам зун я, Аллагьдин Расул». Ада лагьана:

«Ихтибар (аманат) квахьай чIавуз Къияматдин югъ вилив хуьх».

Бедевиди хабар хкьуна: «Ам гьикI квахьда?». Пайгъамбарди жаваб хгана:

«Регьбервал гун а кардиз лайихлу тушир инсандал тапшурмишайла, Къияматдин югъ вилив хуьх».

И лишан къенин юкъуз кьиле физвай гьаларихъ галаз тамамдиз кьунва. Минис­терствойра, университетра, жемятдин крариз талукь месэлайрин патахъай инсанрин итижар, хийирар гьисаба кьазвай, лайихлу, кутугай, гьахълу инсанар тайинарзавач, амма кьилевайбурухъ, башчийрихъ галаз хъсандиз таниш тир, кIвалахал кьабулзавайбурухъ ва гзаф менфятар авай куьмекар гузвайбурухъ галаз умуми итижар авайбур хкязава.

Эхь, гьадисда лагьанвайвал, «Регьбервал гун а кардиз лайихлу тушир инсандал тапшурмишайла, Къияматдин югъ вилив хуьх».

ГъвечIи лишан №18

Виликан уьмметрин рекьиз табий хьун

Мусурманриз кьисмет хьайи вирида­лайни чIехи рекьяй акъуддай крарикай сад, буьркьуьбуру хьиз, ягьудрин, наса­райрин ва маса кафиррин адетрални эдебдин къайдайрал амал авун, абуруз тешпигь хьун ва абурун рекьиз табий хьун я.

Аллагьдин Расулди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар гайивал, адан уьмметдай тир десте ягьудринни насарайрин дуьз рекьелай алатнавай тайифайрин адетриз, къилихриз, яшайишдиз табий жеда.

Абу Гьурейра асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавайвал, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана):

«Къияматдин югъ алукьдач, та зи уьмметди виликдай хьайи несилри (уьмметри) авур крар ийидалди: чIиб чпIинаваз ва къулач къулачда аваз».

Инсанри хабар кьуна: «Я Аллагьдин Расул, вун фарсийрикайни римвийрикай рахазвани?». Ада жаваб гана:

«Гьабур тахьана, бес вужар хьу­рай?»2.

Дугъриданни, Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) хабар гайи крарикай гзафбур кьилиз акъатнава, амайбурни кьилиз акъатда. Абу Саид аль-Худрий асгьабди (къуй адалай Аллагь рази хьурай) агакьарнавай гьадисда къейдна­вайвал, Аллагьдин Расулди (Аллагьдин са­лават ва салам хьуй вичиз) лагьана (мана)­:

«Куьн, гьар гьикI хьайитIани, квелай вилик чIиб чпIинал, къулач къулачдал къведалди яшамиш хьайибу­рун рекьерин геле аваз фида ва гьат­та абур чурчулдин тIеквендиз гьа­хьайтIани, куьнни гьаниз гьахьда».

Чна хабар кьуна: «Я Аллагьдин Расул, вуна ягьудрикайни насарайрикай лугьузвани?». Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) лагьана:

«Мад маса никай лугьуда?!» 3.

Къази Ияда (къуй адалай Аллагь рази хьурай) лагьана: «ЧIиб, къулач ва тIек­вендиз гьахьун гафарихъ абурун геле аваз фин ва абуруз ухшар жез алахъун мана ава»4.

Ягьудрилайни насарайрилай чешне къачуник акатзавач: чна абурухъ галаз са­да-садаз чи диндиз акси тушир илимдин тежрибадикай ахъайзавай, абуру ачухна­вай цIийи крарикай менфят къачузвай, абурун административный къурулушдин бязи къайдаяр чи кIвалахдал желб ийизвай дуьшуьшар ишлемишун.

Абуруз ухшар жез алахъун ва абуру­лай чешне къачун ихьтин чпи чи диндиз­ аксивалзавай дуьшуьшра меземмет ийиз­ва: эгер чна абуру алукIзавай хьтин парталар ишлемишзаватIа, абурун адетар гьисаба кьазватIа, яшайишдин жигьетдай­ абурухъ авай хьтин алакъайрал амал ийиз­ватIа. Мисал яз, дишегьлиярни итимар акахьун, хиджаб алукI тавун, селемчивилел (рос­товщичество — ред.) бинеламиш хьанвай финансрин къурулушрикай менфят къачун.

ГъвечIи лишан №19

ЛукI папа вичин ханум хада

Къияматдин йикъан лишанрик лукI папа — вич-вичин ихтиярда авачир дишегьлиди — гележегда вичин агъа жедай аял хада. Ихьтин кар азад итимдини адан лукI­виле авай папан арада жинсвилин алакъаяр хьунин нетижада лукIра аял хайила жезва. Ихьтин аял азад инсан яз чIехи жезва, адан бубадал чан аламукьзава ва аялдин диде лукIвиле амукьзава. Ихьтин гьалара аялдикай вичин дидедиз агъавалзавай кас жезва.

Гьадисда лагьанвайвал, Жибрила Пай­гъамбардивай (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) Къияматдин йикъакай хабар кьуна ва ада адаз ихьтин жаваб хгана (мана):

«За ваз (Къияматдин йикъан) лишанрикай ахъайда: лукI папа хада вичин агъа…»5.

ГьакIни лугьузва, и келимадихъ мад ихьтин манани ава: лукIари пачагьар (иесияр) хада а чIавуз (адан) диде жеда адан гъилик квайбурукай ва а иеси жеда а гъилик квайбурун агъа.

______________________

1 Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъан.

2 Гьадис аль-Бухарийди гъана.

3 Гьадис аль-Бухарийди ва Муслима гъана.

4 Килиг: «Фатх аль-Бари», 20/387.

5 Гьадис Муслима гъана.

(КьатI ама)

Гьазурайди — диндин алим

Ямин  Мегьамедов