(Эвел — 45-47-нумрайра)
Гафара (ихтилатда Аллагьдилай гъейриди Адахъ галаз сад хьиз авун) Аллагьдилай гъейридахъ майилвал авун (Адахъ галаз масадни фикирда кьун) айибзавай делилрикай сад Ибн Аббас асгьабди (Аллагь рази хьурай чпелай) агакьарнавай гьадис я. Са итимди, Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) патав атана, лагьана (мана): “Им Аллагьдиз кIан хьанвай карни я, вазни кIан хьанвай (яни а кар Аллагьдизни, Пайгъамбардизни кIан хьайивиляй кьилиз акъатна)”. Дугъриданни, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана (мана): “Бес вуна зун ва Аллагь сад хьиз (барабар) авунани?! Аксина (вуна лагь): “Ам Аллагьдиз — са Адаз — кIан хьанвай кар я!”. И гьадисдин маса риваятда (версияда, жуьреда) лагьанва (мана): “Вуна Аллагьдиз ухшарди (барабарди) авунва ( вуна икI лугьун дуьз жеда): “Ам Аллагьдиз — са Адаз — кIан хьанвай кар я!” (“Муснад — имам Агьмад).
Гьузайфа ибн аль-Яман асгьабдилай (Аллагь рази хьурай вичелай) агакьнавай гьадисда лагьанва (мана): “…Ам Аллагьдиз кIан хьайи кар я, ахпа — флан касдиз…” (Абу Давуд).
Пайгъамбардин (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) са гьадисда къейднава (мана): “Дугъриданни, завай къутармишунин куьмек тIалабна («истигъаса» авун) виже къведач, къутармишунин куьмек анжах Аллагь-Тааладивай тIалабна кIанда”. (ТIабараний).
Маса гьадисда лагьанва (мана): “Ни “рия” (показуха) авуртIа, Аллагьди а касдални “рия” ийида ва ни инсанриз ван хьун (машгьур хьун) патал кар авуртIа, Аллагьди а касдални машгьурвал ийида”. (Муслим). Яни, ни вичин амалдалди (ийизвай кардалди) рия авуртIа ва я инсанриз ван хьун (машгьур хьун) патал са кар авуртIа (абуру вичиз гьуьрметун, чIехи касдай кьун ва я вичикай абуруз хъсан фикир хьун патал), ахьтин кас Аллагь-Таалади Къияматдин Юкъуз инсанрин вилик (пис) машгьур ийида ва беябурда.
Ширкдин жуьреяр кьвед ава:
1) чIехи ширк;
2) гъвечIи ширк.
ЧIехи ширк
Алимри чIехи ширкдиз ихьтин тариф (определение) гузва: “ЧIехи ширк — им Аллагьдиз барабарди (ухшарди) авун я: Аллагьдиз дуьа ийизвайвал, гьадазни дуьа авун (ялварун), Аллагь кIанзавайвал, гьамни кIан хьун, адакай кичIевал хьун, адал умуд авун, адаз ибадатар талукьарун (бахш авун)”.
Ширк авун тек са Халикьдиз талукь тир крара Аллагьдилай гъейриди Аллагьдихъ галаз сад (барабар) авун я. Мушрикь ширк ийизвай касдиз лугьуда.
Аллагьдин гьакъиндай чIехи ширк авун ам Аллагьдин раббивиле, илагьивиле, Адан ТIварарани Сифетра Халикьдиз шерик гъун я.
Аллагь Вичин раббивиле сад (тек) я. “Рабби” гафунин мана ихьтинди я: (виридан) халикь, (виридаз) ризкьи гузвайди, (вири) идара ийизвайди (вичин гъиле менфят ва я зарар гун авайди). Адаз раббивилин сифетрани крара барабарди, ухшарди, арачи, куьмекчи авач. Ни Аллагьдиз а крара шерик гъайитIа (малаикрикай, пайгъамбаррикай, гъуцарикай… ва я Адаз а крара куьмекчи яз кьуртIа), ада чIехи гунагь — ширк ийизва ва а кас мушрикь я.
ГьакIни Аллагь Вичин илагьивиле сад (тек) я. “Илагьивал” гафунин мана ихьтинди я: Вичиз халкьнавай вири затIари ибадат авуниз лайихлу тирди. Аллагьдиз илагьивиле барабарди, ухшарди, арачи, куьмекчи авач. Ни Аллагьдилай гъейри масадаз ибадатар талукь (бахш) авуртIа, ада Аллагьдиз шерик гъизва лагьай чIал жезва (чIехи гунагь — ширк авун я) ва а кас мушрикьдиз элкъвезва (диндай акъатзава).
Хъсан ТIварар ва гуьзел Сифетар (ерияр) са Аллагьдиз ава. Адаз а ТIварарани Сифетра барабарди, ухшарди, иштиракчи авач. Ни Адан ТIварар ва Сифетар масадаз гайитIа ва я масад а крара Адаз барабар, ухшар, иштиракчи авуртIа, ада чIехи гунагь — ширк (шерик гъун) ийизва ва а касдикай мушрикь жезва.
Аллагь-Таалади лугьузва (2-сура, 165-аят, мана): “Инсанрин арада Аллагьдилай гъейри “барабар авунвайбур” (яни шерикар) кьазвайбур ава (са бязи инсанри чпиз Аллагьдилай гъейри гъуцар кьазва, абур Адаз барабарбур яз гьисабзава). Абуруз абур (чпин гъуцар) Аллагь кIанзавайвал кIанзава, амма иман гъанвайбуруз (мусурманриз) Аллагь генани гзаф кIанда…”.
Маса аятда лагьанва (29-сура, 65-аят, мана): “Амма абур (мушрикьар) гимидиз акьахайла (ва батмиш хьуникай къурху хьайила), абуру, (Халикьдиз) михьиз (ихласдиз, рикIин сидкьидай) дин (дуьа) талукьарна, тек са Аллагьдиз (куьмекдиз) эверзава. Ада абур кьураматдал хкана къутармишайла, абуру (Адаз мад) шерикар гъизва”.
Чи заманадин мушрикьри виликан мушрикьрилай ийизвай артуханвилер
- Четинвилерани (шидад гьаларани), регьятвилерани ширк авун.
- Чи заманадин мушрикьри Аллагьдихъ галаз и каинатдин крар гьялзавай (идара ийизвай) масабурни авайдахъ инанмишвалзава. Вични Аллагьдилай гъейри маса садалайни алакь тийидай крара. Абуру чпин гъуцариз (абуру ибадатзавай затIариз) раббивилин сифетрикай (ерийрикай) гузва. Абурукай бязибуру и каинатда флан кьейи касдин изин авачиз са зерре кьван шейни юзазвач лугьуз гиманзава (фикирзава). Абуру лугьузвай гафарикай Аллагь михьи я.
Аллагьдилай гъейри гъуцарин (абуру ибадатзавай затIарин) жуьреяр ва абурун пис эхир
Аллагьдилай гъейри, гъуц (ибадатзавай затI) акьул авай ва акьул авачир затIарикай хьун мумкин я. Сад лагьайди вичиз ибадатунал рази тирди ва я рази туширди хьун мумкин я. Акьул авачирди ва вичиз ибадат авунал рази тир акьул авайди Жегьеннемдин кудай затIар жеда. Къуръанда лагьанва (21-сура, 98-аят, мана): “Гьакъикъатда, куьн (къурайшдин мушрикьар ва масабурни) ва куьне Аллагьдилай гъейри ибадатзавай затIар (бутар ва гьакIни жинерикайни, инсанрикайни вичиз масабуру ибадат авунал рази хьайибурни) Жегьеннемдиз вегьедай (кудай) затIар жеда, (вири) куьн аниз гьахьда!”.
Акьул авайди ва вичиз ибадатунал рази туширди Къияматдин Юкъуз вичиз ибадат авурбурукай азад (михьи) яз жеда. Къуръанда лагьанва (34-сура, 40, 41-аятар, мана): “Ва (рикIел гъваш) а Югъ — Ада абур вири кIватI хъийидай. Ада малаикриз лугьуда: “Абуру яни квез ибадат авурди?!” Абуру лугьуда: “Пак я Вун! Вун я чи Арха — абур туш. Аксина, абуру жинериз ибадатзавай; абурун чIехи пай жинерихъ инанмишвалзавайбур (абуруз муьтIуьгъбур) тир!”
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
