Алатай гьафтеда республикадин СМИ-рин векилрихъ галаз хьайи гуьруьшдал РД-дин рекъемрин рекьяй виликди финин министр Юрий Гьамзатова, Информациядин технологийрин центрадин генеральный директор Сабир Сабирова ва МФЦ-дин директор Мегьамедэмин Арсланалиева регионда рекъемламишунин кIвалах кьиле тухунин рекье 2025-йисуз мобильный алакъадин ери хъсанарунин жигьетдай вилик эцигнавай са жерге месэлайрикай лагьана, суалриз жавабар гана.
Сифтени-сифте журналистар министерстводин дараматда ачухнавай ва РД-дин Кьил Сергей Меликован теклифдалди арадал гъанвай МФЦ-дин контакт-центрадин кIвалахдихъ галаз танишарна. Алай аямдин истемишунриз жаваб гудайвал тадаракламишнавай ина кIвалахзавай пешекарар патални къулай вири шартIар тешкилнава.
Юрий Гьамзатова къейд авурвал, контакт-центрадин вилик квай асул макьсад региондин вири къатарин агьалийриз гьар жуьредин, гьа жергедай яз кьетIен, иллаки четин гьалара информациядин жигьетдай куьмек гуникай ибарат я.
«Контакт-центрадин куьмекдалди государство вири региондин агьалийрихъ галаз онлайн-жуьреда алакъалу хьунин тамам къайдадал элячIзава. Иник яшайишдин жуьреба-жуьре гьалара авай агьалийриз тади гьалда информациядин жигьетдай куьмек агакьарун, месела, кьезилвилер, субсидияр, пособияр къачуниз талукь яз МФЦ-ди тамамарзавай къуллугърин жигьетдай меслятар, кIвалахдал акъваздайла, сагъламвал хъсанардайла, кьетIен гьалар арадал атай вахтунда эвездин пул къачудайла ва государстводин патай куьмекдихъ галаз алакъалу маса дуьшуьшра куьмек гун акатзава», — лагьана министрди.
Мегьамедэмин Арсланалиева къейд авурвал, алатай йисан вахтунда контакт-центрадин къуллугъчийри агьалийрилай 410212 зенг кьабулна. И центрадин бинедаллаз агьалийриз тади гьалда куьмек гунин «122» къуллугъди кIвалахзава – и нумрадиз зенг авуналди военный къуллугъдал элячIунин, мобилизациядин сергьятра аваз къуллугъзавай агьалийриз, абурун хизанриз медицинадин ва яшайишдин рекьяй куьмек гунин месэлаяр гьялзава. ГьакIни, икьрардин бинедаллаз военный къуллугъдал акъвазиз кIанзавайбур патал кузвай линия – «117» — кардик ква.
Контакт-центради регионда акьалтIай четин гьалар арадал атай дуьшуьшрани агьалийриз куьмекзава. И жигьетдай министрди алатай йисуз Махачкъалада автозаправкадин станциядал хъиткьинай вахт рикIел хкана. «Куь рикIел алама, а чIавуз мусибатдин дуьшуьшда телеф хьайи ва зарар гайи ксарин кьадар чирун патал са кьадар вахт лазим хьанай. Чпин багърийрин кьадар-кьисметдикай чириз кIанзавай ксари датIана зенгер ийизвай, абур кьабулиз агакьзавачир. Республикадин Кьил Сергей Меликован тапшуругъдалди, контакт-центрадин пешекарри мусибатдин дуьшуьшда хасаратвал гайибурун сагъламвилин гьал ва абур къаткурнавай азарханаяр чириз куьмек ганай. Ина гьам лазим делилрин, гьамни психологиядин жигьетдай куьмек гудай шартIар тешкилнава. Лазимвал хьайитIа, контакт-центрада кIвалахзавайбурун кьадар са шумуд сеферда артухардай мумкинвал ава», — лагьана ада.
Лагьана кIанда хьи, центрадин бинедаллаз «Дагъларин баркаллувал» («Доблесть гор») проектдин гьакъиндай меслятар гудай къуллугъди кIвалахзава. Адан сергьятра аваз СВО-дин ветеранар ва иштиракчияр тир дагъустанвийрикай государстводин органра кIвалахун патал вини дережадин пешекарар хкязава ва гьазурзава. Контакт-центрадин къуллугъчийри и кардиз майил ийизвай касдиз лазим къайдада регистрация ийиз, хсуси кабинет арадал гъиз ва вири документар кIватIиз куьмекзава. Къенин йикъалди 285 арза кьабулнава, абурукай 170 – «Дагъларин баркаллувал» платформадин куьмекдалди.
Гуьгъуьнлай журналистриз республикадин МФЦ-да сиягьат ва пресс-конференция тешкилна. Мегьамедэмин Арсланалиева республикадин вири пипIера яшамиш жезвай агьалийривай государстводин къуллугърикай сад хьиз къулайдаказ менфят къачуз жедайвал идаради кьиле тухузвай кIвалахдикай суьгьбетна.
Ада хабар гайивал, алатай йисан вахтунда Дагъустандин МФЦ-ди 2 505 826 къуллугъ тамамарнава.
«Федеральный «Государстводин къуллугъар таъминарунин еридал гуьзчивал» къурулушдин делилралди, РД-дин МФЦ-дин куьмекдалди къуллугъар тамамарунилай агьалийрин разивилин дережа 99,54 процентдиз барабар я, юкьван къимет — 4,95 балл. Нубатда акъвазунин юкьван вахт 15 декьикьадилай гзаф туш», — къейдна М.Арсланалиева. Муниципалитетрин МФЦ-ра учирар гзаф хьунин месэладикай рахадайла ада хуьрерин чкайрин агьалийриз учирда виликамаз (mfcrd.ru сайтдин куьмекдалди ва я кузвай линиядин 666-999 нумрадиз зенг авуна) акъвазун меслятна.
ГьакIни, малум хьайивал, МФЦ-дин бинедаллаз «Помощь СВОим» проект уьмуьрдиз кечирмишзава. Адан бинеда дяведин махсус серенжемдин иштиракчийриз ва абурун хизанрин векилриз государстводин къуллугъар «са пенжердин» къайдада агакьарун ава. И къатуник акатзавай агьалийриз учирда акъваз тавуна къуллугъдикай менфят къачудай мумкинвал ава.
Сабир Сабирова региондин информациядин къурулушрал ийизвай DDoS-гьужумрикай лагьана — алатай йисуз ихьтин дуьшуьшрин кьадар 2 агъзурдалай гзаф хьана. Ада малумарайвал, Дагъустанда пешекарламишнавай ИТ-подразделение арадал гъанва, ам министерствойра ИТ-активар гьисабдиз къачунал машгъул жеда. КIвалахдин нетижада зайиф чкаяр арадай акъудда ва госкъуллугъчийрин кIвалахдин чкайрал хьун лазим тушир ПО тергда.
Юрий Гьамзатова хабар гайивал, Дагъустанда инновациядин «Школа 21» проект йигин еришралди уьмуьрдиз кечирмишзава. РикIел хкин, «Школа 21» — им чпин пеше дегишариз кIанзавайбур ва ИТ хиле цIийи рехъ жагъурзавайбур патал Сбердин проект я. Аниз 18 йисалай чIехи яшда авайбур кьабулзава. И проектдин гзаф кьадар выпускникри уьлкведин зурба IT-компанийра кIвалахзава. Школадин кампусар (студентри чирвилер къачузвай ва яшамиш жезвай дараматар алай мулкар) Россиядин анжах са шумуд регионда ава.
Са йисни зур идалай вилик республикадин Кьил Сергей Меликов ва Дагъустандин патай сенатор Сулейман Керимов ихьтин кампусрикай садаз мугьман хьанай ва гьана амаз къарар кьабулнай: «Школа 21» жезмай кьван фад Дагъустанда пайда жедайвал абуру вири мумкинвилер ишлемишда.
Тешкилатчивилин вири кIвалахар куьруь вахтунда кьилиз акъудайдалай кьулухъ, алатай йисуз эцигунрив эгечIна. Алай вахтунда эцигунрин кIвалахар планда къалурнавайвал кьиле физва. Кампусдин проект Москвадай тир архитекторрин дестеди гьазурнава. Махачкъаладин Ак-Гель вирин къерехда чара авунвай 8 агъзур кв.метрдин чилел эцигзавай кампус дагъдин кIунтIуниз ухшар жуьреда эцигнавай кьуд мертебадин дараматдикай ибарат жеда.
Министрди Махачкъалада мобильный алакъадин ери ахтармишун патал «Госкъуллугъар» сайтдин куьмекдалди агьалийрин арада хабарар кьун кьиле тухуникайни лагьана. Махачкъалавийриз са шумуд суалдиз жаваб гун, гьа жергедай яз чеб яшамиш жезвай чкада мобильный алакъадин еридиз къимет гун теклифда. «Нетижада чна шегьерда мобильный алакъа авай гьал ахтармишда. Инсанрилай къвезвай хабарар-делилар сотовый операторри агакьарзавайбурухъ галаз гекъигда ва алакъа хъсанарун патал серенжемар кьабулда», — лагьана ада. Къейд ийин, агьалийривай «Госкъуллугъар» сайтдин куьмекдалди хабар кьунин серенжем 2025-йисан 7-мартдилай 15-апрелдалди давам жеда.
Жасмина Саидова
