Январдин сифте кьилелай, Президентдин грантдин куьмекдалди гъиле кьунвай “ТIебиатдин кьетIендаказ хуьзвай мулкариз — виниз тир нетижалувал” проектдин сергьятра аваз, республикадин шегьердин ва муниципальный школайрин бинедаллаз къурухдин чкайриз (заповедный) талукьарна “Дагъустандин тIебиатдин кьетIендаказ хуьзвай мулкар” тIвар алай ачух тарсар кьиле тухвана.
2018-йисан 22-январдин делилралди, къурухдин чкайриз талукьарнавай тарсар республикадин умуми образованидин 18 идарада кьиле тухванва ва, санлай къачурла, и тарсара 524 ученикди, 22 муаллимди, государстводин “Дагестанский” къурухдин чкадин 7 къуллугъчиди, “Дагъустан Республикадин илимрин гъвечIи академия” ГБУ ДО-дин 4 муаллимди, Президентдин грант къазанмишай дестедин 3 векилди иштиракна.
Тарсар Россиядин къурухрин чкайрин ва милли паркарин Йикъахъ галаз алакъалу авунва. Вагьши тIебиатдин виридуьньядин фондунин ва “Вагьши тIебиат хуьнин центрадин” теклифдалди, и югъ чи уьлкведа 1997-йисалай башламишна 11-январдиз къейдзава.
Тарсар биологиядин, географиядин муаллимри, алава образованидин педагогри, гьакIни ООПТ-дин (Дагъустандин тIебиатдин кьетIендаказ хуьзвай мулкар) пешекарри тухвана.
ТIебиат хуьнин месэладиз талукьарна тарсар тухунин макьсад акьалтзавай несил элкъуьрна кьунвай тIебиатдив мукъаятлудаказ эгечIиз вердишарун, ватандин тIебиатдин кьетIендаказ хуьзвай мулкарикай чирвилер артухаруналди, хайи ерийрал рикI хьунин гьиссер мягькемарун я. Аялри республикадин авай сад тир “Дагестанский” къурухдин чкадикай, адан участокрикай, гьакIни региондин заказникрикай ва маса ООПТ-рикай малуматрихъ итижлудаказ яб акална.
Тарсар кьиле тухудайла алай аямдин технологияр ишлемишна, абурун куьмекдалди аялривай Россиядин ва Дагъустандин тIебиатдин кьетIендаказ хуьзвай мулкариз “сейр” ийиз хьана.
И тарсара аялар “заповедный” лагьай гафунин манадин, ООПТ-рин жуьреяр квелди тафаватлу ятIа, гьихьтин везифаяр абуру тамамарзаватIа, ни ва гьикI хуьзватIа, уьлкведин агьалияр патал абурун важиблувал гьихьтинди ятIа ва ООПТ-дин къуллугъчийрал чпин кIвалахда гьихьтин четинвилер гьалтзаватIа, гьадан гъавурда туна.
Россияда къурулухдин чкайрин ва милли паркарин Югъ, 11-январдиз къейд авун дуьшуьшдай хкянавайди туш. И юкъуз Россиядин Государстводин къурухдин сад лагьай чка — Баргузинский — арадал гъанай. ИкI, 2017-йисуз чи уьлкведин къурухдин мулкарин государстводин къурулуш арадал гъиз башламишай йикъалай 100 йис тамам хьанай. Алатай йис экологиядин Йис яз малумарунни гьа и йикъахъ галаз алакъалу тир.
Гьар са тарсунин эхирдай аялри ашкъидивди иштиракиз хьайи викторинаяр тухвана. Мярекатда активнидаказ иштиракай аялриз Дагъустандин къурухдин чкадин къуллугъчийри рикIел аламукьдай пишкешар ганва.
Ихьтин тарсар тухуни акьалтзавай несил экологиядин рекьяй савадлу авунин карда куьмек гузва.
Ислам Мегьамедов, “Дагъустандин илимдинни край чирдай центр” ДРОО-дин председатель,
Марьям Мегьамедова, “Дагестанский” къурухдин чкадин пешекар
