Алай йисан 19-сентябрдиз Россиядин Федерациядин Государственный Думадиз ва гьакI Дагъустан Республикадин Халкьдин Собранидиз, муниципалитетрин собранийриз депутатар хкядай сечкияр кьиле фида. ЦIинин сечкийрихъ бязи кьетIенвилер, цIийивилерни ава. Сад лагьайди, Россиядин Федерациядин Центральный сечкидин комиссиядин къарардалди ва коронавирусдихъ галаз алакъалу яз, агьалийрихъ пуд юкъуз — 17-18-19 сентябрдиз — сес гудай мум­кинвал жеда. Кьвед лагьайди, сечкийрин юкъуз депутатрин са пай политический партийрин сиягьрин гьисабдай, муькуь пайни са мандатдин округрай хкяда. Пуд лагьайди, гила вич яшамиш жезвай чкадай масанихъ (командировкадиз, кIва­лахдал, ял ягъиз, больницадиз…) акъат­навай касдивай, тайин райондин сечкидин комиссиядиз арза кхьена, гьана сес гуз жеда.

19-сентябрдиз кьиле фидай сечкийриз талукь яз “Дагъустан” РИА-да и йи­къа­ра Дагъустан Республикадин сечкидин комиссиядин председатель Мегьамедтагьир Дибировахъ галаз пресс-конференция кьиле фена. Ада кIватI хьанвай журналистриз сечкийрихъ галаз алакъалу хейлин месэлаяр ачухна.

— Квез чир хьун лазим я, — лагьана М.Дибирова, — республикадин сечкидин комиссия РФ-дин Госдумадиз, РД-дин Халкьдин Собранидиз ва муниципалитетрин собранийриз депутатар хкязавай сечкийриз вири патарихъай гьазур жезва. ИкI, республикадин мулкуна сечкидин территориальный 54 ва сечкидин участокрин 1927 комиссия кардик кутунва. Вири и комиссийра сечкийриз гьазур хьунин кIвалахдал саки 13000 кас машгъул жезва.

Чаз малум тирвал, гьелелиг сечкийра иштиракдай ихтияр сиясатдин 32 партиядихъ, гьа гьисабдай яз Дагъустандани сиясатдин партийрин региональный 31 отделенидихъ ава. Абурувай республикадин парламентдиз  депутатарвиле хкядай кандидатрин сиягьар гьазуриз жеда. Инал ихьтин алава хъувуниз мажбур жезва. РФ-дин Госдумадиз, къулар кIватI тавуна, кандидатар къалурдай их­тияр — сиясатдин 14 партиядихъ, Халкьдин Собранидиз, талукь тирвал, сиясатдин партиядин 7 отделенидихъ ава.

КIелзавайбуруз чир хьун патал чна а партийрин тIварар кьазва: “Сад тир Рос­сия”, “КПРФ”, “ЛДПР”, “Адалатлу Рос­сия-Ватанпересар-Гьахъвал патал”, “Ватан”, “Партия Роста” ва “Россиядин экологиядин партия “Къацубур”.

РФ-дин юстициядин министерстводин управленидин делилралди, Дагъус­тан Республикада сиясатдин 32 партия ва сиясатдин партийрин региональный 31 отделение ава. Абурухъ РД-дин Халкь­дин Собранидиз депутатар хкязавай сечкийра иштиракдай ихтиярни ава.  И кар патал абуру герек кьадар къулар кIватIун лазим я. М.Дибирова къейд авурвал, гьеле къулар вугудай ва кIватIзавай партийрикай, отделенийрикай малуматар авач.

Избиркомдин председателди малумарайвал, сечкияр кьиле тухузвай йи­къа­ра сечкидин 94 участкода бюлле­тенар гьялдай махсус комплексар ишлемишда. Сечкидин территориальный вири кIвалера ва сечкидин 381 участокда видеокамераяр кардик кутада. Абурулай герек сигналар гъиле-гъил аваз интернетда пайда жеда ва ЦИК-дизни фида.

— Са рахунни алач, — къейдна М.Дибирова, — сечкияр кьиле фидай вири ­участокра инсанрин хатасузвал хуьнин серенжемризни кьилин фикир гуда.  Ви­ри участокар герек кьадарда маскайралди, бегьлейралди, антисептикадалди, ­руч­кайралди ва маса шейэралди таъминарда.

Россиядин ЦИК-ди алай йисан 18-июндиз кьабулнавай къарардин бинедаллаз 18-июндилай 12-июлдалди кандидатар ва кандидатрин сиягьар къалуриз жеда. Россиядин ЦИК-диз кандидатрин сиягьар 13-июлдалди агакьарун лазим я. Кандидатар регистрация авун патал гьазурнавай документар 5-июлдилай 4-августдалди кьабулзава. Кандидатарни, кандидатрин сиягьарни цIуд йикъан муддатда регистрация ийида, я тахьайтIа, жаваб гуда.

РД-дин Халкьдин Собранидиз сечкидин объединенийри кандидатрин сиягьар 19-июлдалди агакьарун лазим я. Кандидатвиле регистрация авун патал документар 5-июлдилай 4-августдалди агакьарна кIанзава.

СМИ-рин векилриз чир хьун патал избиркомдин председателди кьетIен­диз къейд авуна хьи, печатдин изданийра ва телеканалра кандидатрин ­гьа­къиндай агитациядин кIвалах 21-августдилай 17-сентябрдалди давам же­да. Сиясатдин партийрин сечкийрилай виликан программаяр 29-августдилай анихъ чапна виже къведач. СМИ-рин кьи­лера авайбуру депутатвиле кандидатриз газетрин майданар ва телеканалрин вахтар гузвай къайдайрикай ва къиметрикай ви­ликамаз, 17-июлдалди газетриз чапна ва РД-дин избиркомдив агакьарна кIанда.

Малум тирвал, Дагъустан Республикада Россиядин Федерациядин Федеральный Собранидин Госдумадиз депутатар хкядай сечкидин пуд округдин комиссия тешкилнава: Кеферпатан 10-нумрадин, Центральный 11 ва Кьиблепатан 12-нумрайрин округар. Кьиблепатан Дагъустандин районар кьве округдик акатзава. Сечкидин са мандатдин Центральный округдик — Дагъустандин Огни, Дербент шегьер ва Дербент, Мегьарамдхуьруьн, Сулейман-Стальский, Табасаран, Хив, Къайтагъ, Къаякент районар. Сечкидин са мандатдин Кьиблепатан округдик — Агъул, Ахцегь, До­къуз­пара, Кьурагь, Рутул районар.

Политический жигьетдай и сечкийрихъ еке метлеб ава. Гьавиляй РФ-дин Президент В. Путина Федеральный Собранидиз ракъурай Чарче гилан сечкияр михьибур, гьахълубур, закондин сергьятра аваз тухудайбур хьунин гьакъиндай кхьенай. И месэладикай ада мад «Сад тир Россия» партиядин ХХ съезддални, виликамаз тухвай сечкийрин нетижаяр кьадайлани, тикрарна ва тайинарнавай сиягьра уьлкведин вилик-кьилик квай са шумуд кас туна. КIелза­вай-буруз малум хьанвайвал, Дагъустандай “Сад тир Россия” партиядин региональный отделениди къалурнавай сиягьда чи ватанэгьлийрикай Сергей Меликован ва Мамед Абасован тIварарни ава.

Вири шегьерра, районра сечкидин комиссийри ва участокри сиясатдин важиблу мярекат текшкиллувилелди кьиле тухун патал гьазурвилер аквазва. Гьар са ватанэгьлидини уьлкведин ва республикадин парламентриз лайихлу, халкьдин дердийрикай фикирзавай, зегьметчи инсанрин къайгъу чIугвадай ксариз-кандидатриз сес гана, абурукай депутатар хкяна кIанда.

Пресс-конференциядин эхирдай М.Дибирова журналистрин хейлин суалриз (сечкийрин йикъара хатасузвал хуьнин, участокдиз къвез тежезвай начагъбуру, агъсакъалри сес гунин, СМИ-рин векилри фикир гана кIанзавай ва аккредатациядин месэлайрин патахъай) тамам жавабар гана.

Нариман  Ибрагьимов