Халкьдин и мисалдиз талукь жуьредин агьвалатар, дуьшуьшар инсанрин кьи­­лел алай вахтундани къвезва. Субут жезвайвал, ихьтин крар гзафни-гзаф инсанрин нефсинихъ, са артух зегьмет акьулд­ тавуна, гзаф къазанжияр къачуз кIандай къастунихъ ва талукь макъамдин гьакъикъатдив, инсанрилай агакьзавай ма­луматрив фагьумсузвилелди эгечIу­нихъ­ галаз алакъалу жезва.

И фикир гьахълуди тирди зи чирхчир Гьарунан кьилел атай дуьшуьшди мадни успатзава. Ихтилатни за а касдин вичин мецелай гузва…­

— Советрин Союз чкIурай сифтегьан йисар тир. Политехнический техникум куьтягьна, Махачкъаладин приборар акъуд­дай заводда кIвалахзавай зи гьал тарифдайди тушир. КIвалах саки амачир, мажибрикай гьич рахунни герек къвезмачир. Ам са шумуд вацралай садра, вични кепекар гузвай. ИкI кьил хуьз тежедайди югъ-къандавай малум жезвай. Гьа и чIа­вуз зи рекьел дустар, санал кIелайбур акъатна.

Меркезда чинеба ва худда “прихватизация” кьиле физвай. ВикIегь гадайрин дестеди карханайрин чIехибурал, туьтуьник “къизилдин” твар акатнавайбурал харж вегьезвай. Вири сад-садак какахьнавай вахт тир кьван, хизандин, веледрин эхир жез кичIела, “цIийи дагъустанвийри” лагьай кьадар пулар гузвай. Зунни гьа дестедик акатна, гьал-агьвални акваз-акваз хъсан хьана. Амма нубатдин сеферда са карханадин директор кIеве твазвайла, чи крар терсеба элкъвена. А кас чи туьтуьнай фидай кIараб тушир кьван. Сифтедай разивал къалурай ада харж къачуз фейи чи гадаяр ФСБ-дин къуллугъчийрин гъиле туна. Зун и вах­тун­да, дах азарлу яз, хуьруьз хъфенвай. Га­даяр кьунвайдакай ва масабурун гуьгъуьнани къекъвезвайдакай дустуни хабарна. Зунни республикадай катуниз мажбур хьана. Инай — аниз, анай — масаниз физ, эхир зун Воркутадиз акъатна.

За фикирнай, ина жуванбур бажа­гьат же­да. Гьинавайди я, Дагъустандин саки ви­ри миллетрин векилар авай. Ида рикIик секинвал кутуна. Сифте вахтара ватандашри куьмекарни гана. Гзафбур хьиз, зунни алвердин рекье гьатна. Маса къачуз, маса вахкуз кьил хуьзвай. Ина авай криминалдин дестейриз зун чпин жергейра тваз кIан хьана, амма за кьил кутунач. Ихьтин крарин эхир туькьуьлди жедайди заз акун­вай.­

Са юкъуз зи патав базардин дуст Игнат атана. Ам гьевеслу, шад тир. Ада заз Гера тIвар ганвай.

— Гера, Гера!  Хийирлу хабар ава. Ур­ра-а гьарагъайтIани жеда.

— Урра? Вуч патал?

— Заз къизилдин хазина жагъанва.

— Ваз? Жеч яда?

— Эхь, эхь, къизилдин хазина, са манат харжна, агъзур манат жуваз акъваздай кар.

— Са манатдихъ агъзур манат? Вуч я, накь хъивегьайди  кьилиз янавани?

— Эй кацо, лезгин, вун захъ агъугъ. За табзавач. Чакай девлетлуяр жеда.

— Вуч кар я? — генани инанмиш тушиз хабар хкьуна за.

— Лап дуьз кар я. Салехардда эре­кьар лап кьит хьанвалда. Чукчийри кьве птулкадихъ миргинин са жендек гуз­­валда­.

— Кьве птулкадихъ?

— Эхь, яда, эхь. Заз чинеба са ихтибарлуда лагьанва. Ам вич кьве югъ вилик­ цIуд ящик гваз аниз фена.

— Игнат, на фикирзавани, кьве птулкадихъ миргинин жендек. Адай 100-120 килограмм къведа. Ина са килограмм як 150 манатдай я. Эгер на лугьудайвал тиртIа, вири Салехарддиз фидачирни?

— Дуьз я вун, Гера, фидай, амма вири­даз и кар чизвач эхир.

Куьрелди, Игната зун чIалал гъана. Фена чун поездда акьахна, цIуд ящик эрекьарни гваз. Гатфарин юкьвар тиртIа­ни, кьуд пад лацу яргъандик кумай. Аязди вичикай хъсандиз хабар гузвай. Вагон­дани мекьизвай. Са суткадилай чун Лабытнанги станциядал агакьна. Инлай анихъ поездар физвачир. Улакь жа­гъу­рун четин акъвазна. Эхир са таксистди чун къад километрдин яргъа авай Обь вацIал кьван тухун хиве кьуна. Мур­кIади кьунвай вацIалай чун миргер ку­тIун­навай алераллаз са ненецди тухва­на. Йифен кьулариз хьиз Салехарддиз агакьна. Мекьилани гишила авай чун гьа сифте гьалтай мугьманханадиз илифна. Мугьманар акурла сефилдиз ацукьнавай администратор дишегьлидик шад юзун акатна. Ада чун хушвилелди кьабулна.

— Чаз гишинзава, — лагьана Игната,- тIуьн недай чка авани?

— Вири чкаяр агалнавайди я, красавец, — пIузаррик хъвер кваз рахана дишегьли.

Зи гуьгьуьл михьиз чIур хьана. Низ чи­да, зи гьал дишегьлидиз гьикI акунатIа, аязди агажарнавай беден, канвай чин, вилерани ажугъ, наразивал. Игнатаз килигна иниз атанвай ахмакьдин къамат.

— Дуьнья барбатI хьайидай кьамир, кавказви, — ислягьвилелди, милайимвилелди лагьана дишегьлиди, — чахъни мугьманар кьабулдай адетар авайди я. Руфуниз тербет гуз жезвачтIа, куьн номерда къайдадиз гъана, чими хъувуна, эхвичI. Суфрадин гьакъиндай за къайгъу чIуг­вада.

Дугъриданни, дишегьлиди, ахпа чир хьайивал, Валентинади, гьалариз, йифен кьуларизни килиг тавуна, кутугай суфра ачухнавай: фу, дулдурма, миргин як, балугъ, серг, чичIек… Чна литр эрекьни эциг­на. Рахаз, хъуьрез чи кефиярни ачух хьана. Чун иниз гъанвай месэлани рикIяй акъатзавачир. Кьвед лагьай птулкадин юкьварилайни алатайла за Валентинадивай жузуна.

— Эрекь куьтягь жезва, ина къачудай чка авайди яни?

— Эрекь? — гьа-гьа ванцелди хъуьрена администратор, — мугьманханадай экъечIна, эрчIи патахъ виш кам къачу, будка гьалтда, эрекьни анай гьатда.

— Къиметар гьикI я куьна?

-Эрекьдин?

— Эхь, ман.

— 180 манатдай.

— 180 манатдай? — Игнатан сивевай якни аватна чилел.

— Эхь, чина авай къимет я ман.

Зи къен ргана. Заз вучдатIа чиз амукь­нач. Воркутада 200 манатдай, ина шуьше 180 манатдай. Миргинин жендек кьве птулкадихъ къачуз кIанзавай савдагарар. Зак акатзавай хъел акурла Игната, къарагъна, кьил баштанна. Валентинади “вуч хьана?” лагьана хабар кьуна.

— Са затIни, — жаваб гана за, амай эрекь истиканриз хцана.

Дустуни теклифай кар кьиле тефей, зияндиз элкъвей савдади ажугъламишай заз хъел гьикI  алуддатIа чизвачир. Игнатан ченедин рекъверик сад кукIурна­тIани, къене пата цIай амазмай. Йиф хъивегьиз акъудай зун геждалди ксана. Кьил тIазвай. Гуьгьуьл  вири дуьньядикай ханвай. Заз амукьайди мад эрекьдалди тIал секинарун тир. Анжах пакадин йикъан экуьнахъ зун “зегьер” авай жуван вад  ящикни вахчуна, хъфена.

Хъфена лугьун регьят я, амма зи азия­тар гьа идалди куьтягь хьанвачир. Обь ва­цIал агакьайла, къал кваз рахазвай инсанрин кIапIал акурла ва кардин кьил чир хьайила, за кьве гъиливни кьил кьуна. Ва­цIаллай мурк цIраз гатIуннавай, гьавиляй алерар гвайбуру кьил баштаннавай.

— Бес вуч ийида? И бузхана-къазаматдай гьикI хъфидайди хьуй? — гьарай акъатна зай.

— Вертолетда аваз, — лагьана сада.

— Вертолетда? Ам гьинай жагъурда?

— Аэропортунай.

Инсанрин кIапIал, буйругъ гайиди хьиз, санал кеферпатахъ юзана. Зунни абурун гуьгъуьнаваз. Агь, де лагь, ви и ха­­­рапIада вуч йикь авайди тир? Ингье, чи­­буру лугьудайвал, муркIадин кьелечI чкадилай хана. Кесибдал атайла, регъверни ацукьна. Вертолетчик чIалал гъун патал зи са ящик эрекьар герек атана. Ал­лагьдиз шукур, касди чун Обь вацIа­лай­­­ни алудна, станциядин къваларив хьиз авудна. Поездда акьахна, Воркутадиз хкведайла за жуваз фикирна, Багъдатда лам кьве шигьи я лагьана фейидаз хьтин кар хьана лап. Амма заз Обь вацI, Салехард, ненецар, чукчияр акуна. Еке зиян хьанатIани, эрекьарни за фидай къиметдай проводникриз, пассажирриз вахкана, жув патал кьетIна, мад ихьтин савдайрик экечI хъийидач. Гьихьтин къизилдин хазинаяр, дагълар хиве кьуртIани.

Нариман Ибрагьимов