И макъала зи фикирдиз сентябрдин эхирра, Качалхуьруьз эцигзавай цIийи муькъвел куьмек гуз хъфейла, атана. Пакаман сятдин 7-даз чун ЦIийи Макьарилай Качалхуьр галай патахъ пуд машинда аваз рекье гьатна. И хуьрелай винидихъ галайбур арандиз куьч хьанватIани, чун ара-бир хуьруьз хъфизва. Чи ери-бине Рухунай я. Ана чна хъфена хуьруьн мискIиндин къенепатар цIийи хъувуна, жемятди хуьруьн йикъаз талукьарнавай межлис кьиле тухвана. И мярекатриз хуьруьн жемятди кьве миллион манатдилай виниз пул серфна. И кIвалахар кьилиз акъудуник Эмиргьамзаев Рамазана, Рамазанов Жамала, и цIарарин авторди, Абасов Хайира, Жамиеврин хизанди ва хуьруьн маса агьалийри еке пай кутуна. Идалайни гъейри, и дереда авай Хъпуьхърин хуьре са шумуд кIвалер эхцигна. Рекьер аваданламишна, хуьруьз газ тухвана. И кIвалахрин кьиле акъвазна, зегьмет чIугурбур хуьруьн кьил Ягъибегов Ямудин, газдин идарада кIвалахзавай Абдурагьимов Сидредин я.
И дереда авай Мехкергърин хуьре алатай йисуз цIийиз мискIин эхциг хъувуна, са шумуд кIвалер цIийи хъувуна. Жуьреба-жуьре къулайвилер ийизватIани, и хуьрериз хтана, жегьилар мал-къара хуьнал машгъул жезвач. Себебарни ава: аранда къулай шартIар хьанва, хсуси майишатрани хъсан мажибар гузва. КIвалахзавайбуруз кеспи ийидай чкаяр хьанва. Гзаф жегьилар хизанарни галаз Урусатдин шегьерриз, кеферпатан газдин ва нафтIадин мяденра кIвалахиз физва. Анра лезгийрин тамам тамам хуьрер арадал атанва.
Алидхуьряй экъечIна, чун шегьре рекьяй винидихъ хъфизва. Зи рикIел алама, ЦIийи Макьарал куьч хьайидалай гуьгъуьниз школада 9-10-классра кIелзавайла, зун мукьвал-мукьвал и рекьяй гзаф вахтара яхдиз Рухуниз хъфидай. Улакьар — кьит, рекьерни къулайсузбур тир. Гила лагьайтIа, 15-20 декьикьадилай машинар Цмуррин хуьруьз агакьзава. Ихьтин къулайвилер гайибур, рекьер авурбур чIехи ватанпересар тир Шайдаеврин хизанар я. Баркалла чпиз!
Къарбудин тарарив агакьайла, виликдай колхозри техил цазвай никIер, Советрин Союз чкIайла, цаз акьалтнавай чилер тир. Алай вахтунда жерге-жергеда авай, стIал-стIал яд гузвай шуьмягърин багълари гьейранарзава. Гьа ихьтин багълар Цмуррин хуьруьн патарив гвай виликдай никIер тир чкадани ава. И кIвалахарни Шайдаеврин хизанрин алакьунар я.
Чун Качалхуьруьз агакьзава. Куьгьне муькъуьн патав хкаж хьанвай цIийиз эцигзавай муькъвел чун инал зегьмет чIугвазвай стхаяр тир Асланов Сиражудина ва Къафлана къаршиламишна. Хваш-беш авурдалай гуьгъуьниз чун кIвалахрив эгечIна. Садбуру — сваркадин, муькуьбуру муькъуьн чина ракьун симер храз башламишна. Ихтилатрай чир хьайивал, и кIвалахдин чIехи тешкилатчияр Асланов Сиражудин ва Къафлан я. Муькъуьн кIаник патан платформаяр Испикиз хъфизвай муькъуькай хкуднавайбур тирди чир хьайила, республикадин «Автодордин» сагьибрихъ галаз алакъалу хьана. И кар тешкилун патал СтIал Сулейманан райондин администрацияди куьмекна. Еке куьмек Москвада рекьерин идарада кIвалахзавай Асланов Мусади агакьарна — ада 1 000 000 манат пул гана. Райондин администрациядин кьилин 1-заместитель Къагьриманов Заура, хуьруьнвияр тир Къарабегов Жафера, Эмиргьамзаев Нажмудина ва масабуруни чпин пай кутуна.
Чун хъфейла, и муькъвел Къарабегов Гьамидулагьа гуьзчивал тухузвай. Ада Махачкъалада коммунальный майишатда кIвалахзава. Вичин бине Рухунрин хуьряй яз, алай вахтунда Кьасумхуьрел яшамиш жезвай Агьмедов Гьадуллагьа, муьгъ башламишай йикъалай инихъ зегьмет чIугвазва. Къафланан гафаралди, Гьадуллагьа бензиндин пулни къачун тавуна, иниз къвез кIвалахзава, вичин патай садакьа хьуй лугьузва.
Къейд ийиз кIанзава хьи, винидихъ галай Мехкергърин, Хъпуьхърин хуьрерин жемятрини муькъуьк чпий пайни кутазва. Хъпуьхърин хуьруьн администрациядин кьил Ягъибегов Ямудина сваркадин кIвалахар кьилиз акъудзава. И кардик чи — Рухунрин — жемятдин са гъвечIи пайни акатуни гьевес хкажна. Инал кIвалахзавай Качалхуьруьн агьалийри чаз чухсагъул лагьана.
Эхирдай лугьуз кIанзава: алай вахтунда авай четинвилеризни килиг тавуна, халкь, багъри ерияр патал зегьмет чIугвазвай ксар акурла, умудлувал гузва хьи, и дереда авай маса хуьрерални чан хкведа. Винидихъ тIварар кьунвай хьтин ватанперес рухваяр чахъ амай кьван хайи ватанар гъиляй-виляй аватдач.
Агьмад Магьмудов
