24-июндиз Унцукуль райондин Шамилкъала поселокда республикадин «Дагъустандин къизилдин машмаш» IV фестиваль кьиле фена. Суварин мярекатда РД-дин Гьукуматдин председатель Абдулмуслим Абдулмуслимова, РФ-дин ФС-дин Государстводин Думадин депутат Артем Бичаева, РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместителар тир Нариман Абдулмуталибова ва Заур Эминова, республикадин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министр Мухтарбий Аджекова ва са жерге маса мугьманри иштиракна.
Мярекат ачухай Абдулмуслим Абдулмуслимова машмаш Дагъустандин брендрикай сад тирди ва республикадин дагъдин ва дагъдин ценерив гвай мулкари ам гьасилунин кардик еке пай кутазвайди къейдна. И жигьетдай, ада малумарайвал, фестиваль кьиле тухун патал Унцукуль район хкягъун дуьшуьшдин кар туш. Машмашар гьасилун патал ина виридалайни къулай шартIар ава.
«Чапла патахъайни машмашар экъечIзава, эрчIи патахъайни – аранда квез ихьтин гьалар аквадач. Чна Дагъустандиз «машмашрин женнет», «машмашрин макан» лугьун дуьшуьшдин кар туш. Заз инал чпин майданар ачухай районрин кьилериз чухсагъул лугьуз, гьакIни и мярекат тешкилай РД-дин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводин къуллугъчийрин зегьмет къейд ийиз кIанзава», — лагьана региондин премьер-министрди.
Артем Бичаева къейд авурвал, Дагъустанда неинки хуьруьн майишатдин культурайри кьунвай майданар гегьеншарзава, гьакIни емишар, майваяр ва маса суьрсет гьялунин кIвалахни еримлу ийизва.
«Асантди тушир и зегьметдик къаришмиш тир гьар са касдиз заз чухсагъул лугьуз кIанзава», — лагьана депутатди.
Мухтарбий Аджекова малумарайвал, республикада дагъдинни арандин багъманчивилин хел мадни йигиндаказ вилик тухун ва машмашар мадни гегьенш майданра машгьур авун пландик кутунва.
Республикадин са жерге муниципалитетра хар кваз къвайи марфари, юргъари гайи зарар фикирда кьуналди, алай йисуз тахминан 25 агъзур тонн машмашар кIватIдайвал я.
Фестиваль официальнидаказ ачухайдалай кьулухъ мугьманар иниз Дагъустандин районрай гъанвай суьрсетдихъ галаз таниш хьана. Чпин милли майданрал абур, милли тIуьнрикай дад акун теклифиз, машмаш гьасилунал машгъул 10 муниципальный тешкилатдин кьилери кьабулна. Ина гьам жуьреба-жуьре сортарин къизилдин таза емишар, гьамни абурукай гьазурнавай суьрсет: машмашдин патар, машмашдин хешил, мураба, машмашдин цилерикай гьазурнавай кIепI ва маса шейэр авай.
ИкI, мисал яз, «Дагъустандин къизилдин машмаш» фестивалда Дагъустандин хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавайбуру машмашрин 10-далай гзаф сортар майдандиз акъуднавай, амма абурун арада кьетIен машгьурвал «Шалах» сортунихъ авай.
Премьер-министрди къейд авурвал, и сортунин емишар рикIинни дамаррин азарар авай инсанар патал иллаки менфятлу, хийирлу я – абуру иммунитет мягькемарзава, санай масаниз тухун патални и сорт къулайди я, ам яргъалди хуьз жезва.
Фестивалдин сергьятра аваз халкьдин гьевескаррин коллективрини чпин гьунарар къалурна, халкьдин художественный сеняткарвилерин выставка, тIамайрай ва шахматрай чемпионатар, милли тIуьнрай мастер-классар, конкурсар, викторинаяр кьиле фена.
ГьакIни, «Къизилдин машмашдин» сергьятра аваз машмашдин цилер хунай, машмашрикай аялри кхьенвай виридалайни хъсан шиирдай ва шикилдай конкурсар кьиле тухвана. Абуру, лагьана кIанда, гзаф кьадар иштиракчийрин фикир желбна.
Гьар йисуз «къизилдин емишдин» виниз тир бегьерар къачузвай республикадин лайихлу аграрийриз премьер-министрди Гьукуматдин патай грамотаяр гана.
Республикадин хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министерстводи къейдзавайвал, мярекатда Федеральный аграрный илимдин центрадин, Россельхозцентрадин регионда авай Управленидин, государстводин агрохимиядин къуллугъдин «Дагестанский» центрадин, Дагъустандин аграрный университетдин, Буйнакск шегьердин хуьруьн майишатдин колледждин къуллугъчийри активнидаказ иштиракна.
Гьа и юкъуз Нариман Абдулмуталибов ва Мухтарбий Аджеков Гергебиль райондин Кикунидин консервиярдай заводдизни мугьман хьана. Гьукуматдин делегацияди мажбури яз са кьадар вахтунда акъвазайдалай кьулухъ мад кIвалах башламишнавай карханада авай гьал ахтармишна. Мухтарбий Аджекова къейд авурвал, алай сезондин вахтунда ана 1,2 агъзур тонн машмашар гьялун пландик кутунва. Идалайни гъейри, карханада помидорар, ичер ва са жерге маса емишарни майваяр гьялда.
«Халкьдин Собранидиз рекье тунвай чарче РД-дин Кьил Сергей Алимович Меликова завод машмашрин бегьер кIватIиз башламишдай вахт алукьдайла кардик кутун тапшурмишнавай. Къенин юкъуз карханади гьялун патал емишрин сад лагьай партия кьабулнава», — лагьана министрди. Ада производстводиз хсуси такьатар серфнавай инвестордиз чухсагъул малумарна, гьакIни алай вахтунда ина 60 касди зегьмет чIугвазвайди ва мукьвал вахтунда абурун кьадар 100-лай алатдайди къейдна.
Жасмина Саидова
