Дагъустандин халкьдин майишатдин университетда 16-августдиз “Дагъустандин агропромышленный комплексдин гележегдин мумкинвилер” темадай конференция кьиле фена. Мярекатда республикадин ва федеральный властдин органрин, региондин шегьеррин ва районрин векилри, экспертри, алимри, республикадин дагълух районрин аграрийрини иштиракна.

Дагъустан Республикадин Кьил Сергей Меликован теклифдалди конференция РД-дин Гьукуматдин Председатель Аб­дулмуслим Абдулмуслимова ачухна. Конференциядив эгечIдалди вилик А.Абдулмуслимов Дагъустандин хуьруьн майишатдин суьрсетдин выставкадал фенвай.

Аграрийрин конференция Россиядин Федерациядин хуьруьн майишатдин министр Дмитрий Патрушеван тебрикдин  гафарилай гатIунна. Ада лагьана: “Гьуьрметлу Абдулмуслим Мухудинович, гьуьрметлу дустар!

Россиядин Федерациядин аграриядин регионрикай, адет яз, Дагъустан Республика лап кар алайбурук акатзава. Чи уьлкведа ва гьакI адалай къецени Дагъла­рин уьлкведин уьзуьмчивилин, малдарвилин, магьсулдарвилин суьрсетдикай хабар ва адахъ еке игьтияж ава.

Гьа са вахтунда къейд авун лазим я хьи, гележегда мадни вилик фин патал рес­публикадин АПК-дин мумкинвилер чIе­хибур я. Абурукай, алай аямдин техно­логияр ишлемишуналди, техникадин ре­кьяй модернизация авуналди, карханайрин менфятлувал хкажуналди, виниз тир еридин суьрсет гьасилуналди ва гьакI­ни арадал гъизвай суьрсет маса гудай цIийи базарар, алишверишдин майданар ачухуналди менфят къачуна кIан­да. Умудзава хьи, конференцияди и месэ­лаяр вилик тухуз ва уьмуьрдиз кечирмишиз куьмек гуда.

Важиблуди ам я хьи, къенин мярекат федеральный властдин органрин векилрин, Дагъустан Республикадин руководстводин, чкадин самоуправленидин ор­ган­рин, агропромышленный организацийрин иштираквал аваз кьиле физва. Анжах АПК-дин вири хилери санал кIвала­хун теш­­килайла, чавай алай девирдин истемишунриз жаваб гудай, хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилдай менфятлу къурулуш арадал гъиз жеда. Квез гъиле кьазвай гьар са кар агалкьунралди кьилиз акъуддай ашкъи ва къуватар хьурай”.

Идалай гуьгъуьниз А.Абдулмуслимова республикадин хуьруьн майишатдин агалкьунрикай ва гележегдин мумкинвилерикай суьгьбетна. Ада къейдна хьи, конференция РД-дин Кьил Сергей Меликован тапшуругъдалди тешкилнава.

“Им чна кьиле тухузвай вад лагьай конференция я. Къе залда Дагъустандин аграриядин къурулуш вилик тухунихъ галаз алакъалу саки вири ксар ава. Конференциядин нетижайриз килигна, талукь тир резолюция кьабулда ва ана мярекатдин иштиракчийрин вири теклифар, меслятар къейдда. Гьавиляй виридавай конференцияда активвилелди иштиракун тIалабзава”, — лагьана премьерди.

А.Абдулмуслимова къейд авурвал, агропромышленный комплекс важиблу хел я. Ада республикадин экономикада ва агьалийрин уьмуьрда кьетIен чка кьазва. “Са рахунни алач, Дагъустан аграриядин республика я. Идан гьакъиндай хейлин делилри, рекъемри шагьидвалзава. Республикадин валовый продукт гьасилунай АПК-дал 18 процент гьалтзава. Хуьрера агьалийрин 55 процент яшамиш жезва. Россиядин регионрин арадани, хуьруьн майишатдин продукция гьасилунал гьалтайла, Дагъустанди кар алай чка кьазва.

И хел мадни вилик тухун ва хуьруьн майишатдин продукция мадни гзаф акъу­дун патал Дагъустандихъ еке мумкинвилер ава. Иллаки алай вахтунда, къецепатан уьлквейри Россиядиз къадагъаяр малумарнавайла, чи кIвалахдик мадни гье­рекат кутуна кIанзава. Инанмиш я, къе кьабулдай къарарри чаз республикадин мумкинвилер менфятлувилелди ишлемишдай, арадал атанвай гьаларай лайих­лувилелди экъечIдай, къенепатан базарар бес кьадарда суьрсетдалди таъминардай мумкинвал гуда”, — лагьана А.Абдулмуслимова.

РД-дин Гьукуматдин Председатель ишлемиш тийизвай чилерикайни рахана. “Дагъустан хуьруьн майишатдин чилер тIи­мил авай региондик акатзава. РикIел хвена кIанда хьи, чил маса са куьналдини эвез ийиз тежедай девлет я. Дагъустандин гьар са агьалидал цазвай чилерин 0,15 гектар гьалтзава. Россиядин юкьван дережадин делилрив гекъигайла, им са шумуд сеферда тIимил я. Мадни ла­гьайтIа, агьалийрин кьадар артух жердавай гьар са касдал гьалтзавай чилин кьадарни тIимил жезва.

Суал арадал къвезва. ТIебиатди­ ган­вай  и  девлетдив  чун  къайгъударвилелди эгечIзавани? Жаваб сад я: — ваъ. Бя­­зи чкайра чилив лап инсафсузвилелди эгечI­зава. Имни чкадин органар чилиз ­талукь месэлайрив дуьздаказ эгечI тийиз­вайвиляй я. Республикада  464,6 агъзур га цадай чилер ава. Абурукай 40,0 агъзур гектар ерли ишлемишзавач.

Ишлемиш тийизвай чилер гзафни — гзаф Табасаран (38,7%), Кьурагь (34,6%), Гумбет (33,2), Къаякент (30,8), Акуша (27,5), ЦIунти (24,6), Буйнакский (24,2) районра ава.

Районрин администрацийриз муниципальный чилерал гуьзчивалдай, абур менфятлудаказ ишлемишзавани, авачни чирдай вири ихтиярар ава. Амма, аквазвайвал, абуру и ихтияррикай менфят къачузвач.

Районрин кьилер чилерив икI иесисуздаказ эгечIунал эхир эцигна кIанда. Вучиз чилер ишлемишзавачтIа чирна, тайин серенжемарни кьабулун лазим я. Чилериз талукь месэлада къайда тун тавунмаз, хуьруьн майишатдин чилер менфятлудаказ ишлемиш тавунмаз, чавай АПК-дин вилик эцигзавай вири везифаяр кьилиз акъудиз жедач.

А.Абдулмуслимова мадни къейдна хьи, гьар са районда АПК-диз талукь инвестициядин 2-3 проект уьмуьрдиз кечирмишун чарасуз я. “Бязи вахтара чавай инвестициядин проект патал са шумуд гектар чил жагъуриз жезвач. Гъиле-гъилди месэла гьялна кIандай чкадал герек авачир чарар, документар истемишдай чкадал гъизва. Кьилдин ксарин инвестицияр галачиз чи мулкарал экономика вилик тухуз жедач. Районрин администрацийрин кIвалахда лап кар алай хел инвестицияр желб авун я. Эгер хуьрера, районра уьмуьрдиз кечирмишзавай инвестициядин проектар авач­тIа, виликди фидай крарни авач”.

Вичин рахунра А.Абдулмуслимова АПК-ди гьасилзавай суьрсет маса гуниз­ талукь ихтилатни авуна. “Республикадин аграриядин хел куьлуь майишатралди девлетлу я. Абуру чпи къазан­миш­завайдалди хизанни хуьзва. Гзаф вахтара ксариз чпи гьасилзавай суьрсет­ маса гудай мумкинвал жезвач. Ихь­тин­ вахтунда шегьеррин, районрин кьилери абуруз суьрсет маса гудай мумкинвал яратмишдай хуьруьн майишатдин мекераяр, шегьерра алишверишдин будкаяр, майданар тешкилун лазим я.

Вилик акъвазнавай везифаяр кьилиз акъудун пешекар кадрийрин кIвалах­ди­лайни аслу я. Лагьана кIанда хьи, республикадин АПК гилани хуьруьн майишатдин вири жуьредин пешекарралди таъмин туш. Районрин администрацийрин кьилери и кардиз кьетIен фикир гана кIанда.

Мярекатдал РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель Нариман Абдулмуталибов, Дербент райондин “Виноградарь” ООО-дин директор Яхья Гьажиев, логистикадин проектдин бюродин регьбер Александр Максимовский рахана.

Конференциядин сергьятра аваз премьер-министрди хуьруьн майишатдин хейлин пешекаррив РФ-дин хуьруьн ма­йишатдин министерстводин, Дагъустан Республикадин ва РД-дин Гьукуматдин гьуьрметдин грамотаяр вахкана. Абурун арада “Знатные люди” хуьруьн майишатдин кооперативдин председатель Зияудин Мегьамедов, РД-дин ветеринариядин рекьяй ко­митетдин председатель Мегьамед Шапиев, “Агрофирма Чох” кооперативдин бри­гадир Рашид Ху­туев, “Республикадин ветеринариядин управление” ГБУ-дин отделдин маларин духтур Аминат Шапиева, Гумбет райондин ветеринариядин управленидин начальник Али Алиев ва масабур авай.

«Лезги газет»