Малум тирвал, ватанэгьлийрин яшайишдин шартIар йисалай-суз хъсанарун гьар са гьукуматдин везифайрикни акатзава, гьар са агьалидин вичин къастни я.

Гьайиф хьи, и кар — и бахтаварвал чи яшайишда тамамдаказ авач. Ам гьар са кас  (кIан­датIа къуллугъчи хьурай, кIандатIа — жергедин инсан) вичин жуьреда, дережада гъавурда акьазвай “гьахъвал”, “дуьзвал”, “намус”  гафарин хъендик ква…

Белки, Махачкъаладин керпичрин заводрин ихтилатар Москвадин 1-программадиз акъатайдалай гуьгъуьниз, саки вири дагъустанвияр “Газпром межрегионгаз Пятигорск” (гила — “Махачкала”) ООО-дин вилик тахсиркарриз элкъуьрнаватIа? Амма яд кьел тIуьр­да хъун лазим я эхир, гьар сада — ваъ.

Чун  дагъустанвийри чпин  кIвале кузвай газдин гьакъи бегьемвилелди гузвач, ам  судрин куьмекдалди къачузва лугьуз, инанмишариз алахъзава. Им вуч лагьай гаф я? Мегер хаинриз элкъвенвани чи халкь? Им вуч гел я тарихда гьатзавайди? Вучиз чна и кардиз дикъет гузвач? Бес гьакъикъат масад я эхир…

Зи фикирдалди, вири халкьдин девлет тир газ кIвалера ишлемишунай, жуьреба-жуьре кьуьруькралди, баришугъвилин судар арада аваз, винидихъ тIвар кьунвай идаради чи халкьдивай пул къакъудзава.

Суд куьтягь хьайилани, гзафбуруз чпел бурж вучиз хьанатIа чир жезвач, гьар садан кьил а кьуьруькрай акъатзавач. Садбуру, суддални тефена, гузва чпивай истемишзавай  “гьа­­къи”. Судрини, сад-вад кас квачиз, чпин къарарралди илитIзава гьар са ватандашдал бурж.

Буржарин кьадарар абонентриз сифтедай цIуд агъзурар къалурайтIани, судрин къарарралди къачузвай, атIузвай кьадарар са шумуд агъзурдин тIимил жезва.

Гьа им чи Газпромдини судри, гьукуматдин векилри  халкьдиз ийизвай мергьяматлувал язни аквазва гзафбуруз. Къалурзава эхир счетчикри (харжзавай газдин кьадар къалурзавай тадаракри) вуна кайи кьадар газ, гьадаз килигна я вавай къачузвай гьакъини, лугьузва абуру.

Бурж гьар са касдин лицевой счетда, вучиз ятIани, сад лагьай чкадал ала, яни идаради лицевой счетар сифтедилай гьар са агьалидал са гьикьван ятIани бурж алаз ачухнава. Зал, месела, 2011-йисан 1-сентябрдиз 6290 манатни 96 кепек бурж алай…

Кьве йис идалай вилик Газпромди чав чи счетчикар дегишариз туна. Лагьана хьи, бес куь счетчикри дуьз кIвалах авуниз заводди ганвай заминвилин вахт алатнава. Куьне и вацра счетчикар дегишара. КIандатIа цIийи­бур къачу, туштIа гьа алайбурун дуьзгуьнвал талукь лабораторияда ахтармишна, хкваш. Им алай девирдин тIалабун я. Анжах, а кIвалах ийидайла, чаз хабар це. Чна пломбаяр цIийиз хъияда.

Гьа и кар (счетчик алудна эхцигун ва я масадалди эвезун) гьар са абонентди вичи авунатIани ва я масадав гьакъидихъ ийиз тунатIани, кIвалах Газпромди вичи кьиле тухвайдай кьуна, цIийи пломбаяр хъиягъай “халуйри” гьар са абонетдивай и кIвалахрин гьакъи — са агъзур манат къачуна.

Заз и мумкинвал абуру лагьай вахтунда хьанач. КIвалахзавай счетчик за цIийидалди  пуд варз алатайла эвезна. Алудайди газпромдин къуллугъчийри хутахна. Лагьана хьи, ам чна лабораториядиз рекье твада, анай хкайла, хутах жуван счетчик, я туш, чна хкида. ИкI лагьайбур хуьре мадни авай. Ахлатна генани са йисни зур. Газпромдай хабар къвезва: бес 2014-йисан апрелдин делилралди, зал бурж ала — 17 567 манат.

Ахтармишзава районда лицевой счетдай:  2013-йисан декабрдиз 10 085 манат алай. 2014-йисан январдиз 6000 манат гайила,  5112 манат амукьна, февралдиз, 3000 манат хгайла, адакай 11 567 манат хьана, мартдиз мад 5000 манат гайила, бурж элкъвена 7 849 манатдиз, апрелдиз мадни 3000 манат гайила, а бурж  17582 манатдиз барабар хьана.

Райондай заз тамам жаваб жагъанач.

2015-йисан октябрдиз Газпромдай  кьвед лагьай сеферда хабар гузва:  зал 24 500 манат пул бурж ала. Газдин кьадар гьар са кубометрдиз температурный коэффициент 20 000 гьисабзава.

Температурный режим, коэффицент вуч ятIа гъавурда акьазвач. Декабрдиз мад къвезва хабар: заз  нормативрай 358.573 кубометр газ янава, бурж 26 190 манатдив агакьнава.

Суддай атана хабар. Вични, числойрай чир хьайивал, Газпромдай суддиз рекье тур­ди­, судьядин малуматни (определение)  акал­на, почтади, заказной кагъаз яз, Муьгъвергандал агакьарнавайди са югъ  — 7-февраль  я.

Анани лагьанва: 2011-йисан сентябрдилай 2016-йисан 30-сентябрдалди зун Газпромдиз 23 608 манат буржлу я. Ам вахкана кIанда.

Фена районда авай Газпромдин идарадиз.  “Гъавуррик куьн кутун патал гзаф вахт герек жеда, чаз а вахт авач. Вун буржлу туш­тIа, суддал субут ая”,  — лагьана заз.

Суддални заз зи вири суалриз жавабар гьатнач. Месела, Газпромди вичиз пул тагай варцара нормативрай бурж кхьизва (винидихъ и кардикай кхьенва). Гьинай гуда ваз пул, заз мажиб вахтунда тагайла? Квез я эцигнавай счетчик, вуна нормативрай бурж кхьиз хьайила? ГьикI рази жеда зун вуна и шартIара кхьизвай буржунал, за ваз варз-вацра гузвай кепекарни вуна вахт-вахтунда лицевой счетдиз тегъизвайла?

Месела, 2015-йисан мартдиз 325 манат, апрелдиз 285 манат, майдиз 70 манат, июндиз 265 манат за квитанцийрай ганва — лицевой счетда а варцара за ганвай пул авач…

Суддин къарардилай гуьгъуьниз, ам къуватда гьатдалди, заз акурвал, лицевой счетда 2012-йисан 1-майдилай 2013-йисан 1-майдалди за 7 сеферда 15 200 манат пул ганва­тIа­ни, са суммадиз талукь язни заз ганвай газ­дин кьадар къалурнавач — счетчикдин ре­къемар авач. 2014-йисан мартдин вацра за канвай газдин гьакъи — 500 манат пул ганва, счетчикдин рекъемарни ( 35500) къалурнава. Гьа и делилар зи квитанциядани ава.

Апрелдин вацра, гуьгъуьнлай, 3000 манат пул ганва, счетчикдин рекъемарни Газпромди 3000-дан артухарнава, кхьенва 38500, квитанцияда и рекъемар авач. 3000 манатдай заз 700 кубометр газ къвезватIа, артухан 2300 кубометр канвайдай кьазва. Гьа идай илитIнава  зал буржни — 9740 манат, судди атIанвай  кьадар.

— Гила завай хъижедай затI авач, — лугьуз­ва­­ судьяди, — за зи къарар акъуднава. Адал ра­­зи тежедай ихтиярни ваз ава. Талукь тир ар­­за вавай вини дережадин суддиз кхьиз же­да.

Кхьена. Фена Махачкъаладизни, республикадин Газпромдин идарадиз (ана, заз лагьайвал, Алекперов Руслан Мегьамедовичан тIварцIихъ арза кхьена, туна, хтана — ам чкадал­ алачир). Арзадиз къени жаваб  гайи кас авач.

Вини дережадин суд баришугъвилин суддин материалрихъ ва иштиракчийрихъ галаз 4-апрелдиз таниш хьана. Нубатдин заседание­ 12-апрелдин  сятдин 11-дан зураз тайинарна. Амма Газпромдин идарадин векил атанач.

— Пака хтана кIан жеда, — лагьана судьядин куьмекчиди заз.

Зун ажугъламиш хьана. — Мад зун хкведач. За и месэладай жуван фикир алатай се­ферда лагьанва. Маса фикир авач. ТIала­бунни арзада къалурнава: зун Газпромдиз буржлувилин месэладай суд акъвазарун. Ме­сэла квез кIандайвал гьяла. Мад заз эхвермир!  — лагьана за. Анал зав са гьихьтин ятIа арзани  кхьиз туна. Зун эхкъечIна.

19-апрелдиз судди вичин къарар акъудна: “Производство по делу по апелляционной жалобе Гаджимурадова Абдулашима Гюльмагомедовича на решение мирового судьи судебного участка № 73 Магарамкентского района РД от 03.03.2017 года, по делу по иску ООО “Газпром межрегионгаз Пятигорск” к Гаджимурадову Абдулашиму Гюльмагомедовичу о взыскании суммы задолженности за поставленный газ, прекратить.

Определение суда апеляционной инстанции вступает в законную силу со дня его принятия”.

Агьвалатдиз ва ина кьиле физвай гьар са гьерекатдиз куьне къимет це, гьуьрметлу кIелзавайбур, иллаки пешекарар: баришугъвилин суддиз месэладиз килигун патал кьве заседание герек жезватIа, адан къарардиз кихлигун патал кьилел алай суддиз пуд заседание герек къвезва.

Газпромди вичин везифаяр мажбурнамаяр галачиз кьиле тухузвайдини инал аквазва­.

Районда газдикай менфят къачузвай агьалийрин чIехи пай хуьрера яшамиш жезва. Абур райондиз физ-хтунин рекьи тухузвайдини пул я, нубатсуз рекьизвай вахтни — гьар садан уьмуьрдин декьикьаяр.

Абонентри, чпин счетчикриз килигиз, пулар гузва. Почтари кьабулзава. Газпромдин делилар гузва. Тек-туьк дуьшуьшра (абурни авачиз туш), а делилар  идарадив агакьзавач,   абонентдив квитанция гумукь тийизвай дуьшуьшарни жезва.

“Газпром” ООО-ди вичиз атай пул абонентдин лицевой счетдиз вахт-вахтунда язавач, 2-3 сумма (вацран гьахъ-гьисаб) санал язава, иллаки гатун варцаринбур, харжзавай газдин кьадарарни тIимил тирвиляй.

Са шумуд варз арадай фейила, санал, са вацра харжнавай газдин гьакъи яз къалурзава а пул идаради  лицевой счетда. Ахтармишунар ийиз кIан хьайитIа, и кьадар пулунин квитанция абонентдихъ жезвач. Ихьтин дуьшуьшра абонетри са шумуд вацра галаз-галаз пул тагузвайдан шагьидвални ийизва.

Счетдиз къвезвай пулунин кьадардиз килигай газдин кьадарни ООО-ди гьар са абонентдин лицевой счетда къалурзавач. Гьар са абонент къекъвенни ийизвач и дердийра, итIи-битIийра. Куьлуь шуьлуьяр яз кьаз­ва абуру и кепекар. Амма и карда са дуьзвал, ачухвал хьана кIанда эхир.

Чи хуьруьз газ гъайила, харжияр гьукумат­ди вахкуда лагьайвиляй, гьар са хизанди ви­чин харжидалди ам кIвализ агакьарнай. Счетчикарни чна чи харжийрихъ къачунай. Абур ООО-диз лазим акурла, винидихъ лагьайвал, ремонтдизни ракъурзава ва я цIийи­буралди эвеззава. Лабораторийриз тухуда лугьуз хутахзавай счетчикрин гьахъ-гьисабни ийизвач. Судрини и кардиз са фикир гузвач.

Судар давам жезва. Саки вири Дагъустан гьа и суддик ква. Аквазва хьи, гьар са агьали базардик квач, инсандив вичин дердийриз бес кьадар пулни гьамиша жезвач.

Вуч авун лазим я ихьтин чIавуз? ГьикI гъавурдик кутада халкь? ГьикI акъвазарда ам нубатсуз физвай суддин рекьелай?

Аквазва, мажибар кIвалахзавайбурув вахтунда агакьзавач. Отпускаярни гузва, пул галачиз.

Зегьметдин ветеранриз, инвалидриз ва хуьруьн пешекарриз гьукуматди электроэнергиядайни газдай тайинарнавай гьар вацран эвездин пуларни 2-5-10 вацралайни агакьзавач. Райондин судрини и карда УСЗН (районда яша­йиш­дин рекьяй халкь хуьнин кьилин идара, гьакъикъатда лагьайтIа,  анжах­ республикадай вичел атай пул иесийрив агакьарзавай идара) тахсирлу яз гьисабзава. Республикадин та­лукь­ идарайрин месэла, финансрин  ва я республика вилик тухунинни­ зегьметдин минис­терствойрин  векилриз эверни ийизвач судрал­.

Гьа ихьтин дуьшуьшарни чи кьилел къвезва. Нетижада жергедин агьалийривай чпин  зегьметдин гьакъини, суд-дуванни арада тур­тIани, вахт-вахтунда къачуз жезвач. Гьа ихьтин­ зи са арза алатай йисан ноябрдин вацралай къенин йикъалди райондин идарайра амазма.

Гьа са вахтунда, вич алай йисан мартдилай арадал атанвай “Газпром межрегионгаз  Махачкала” ООО-ди халкьариз кура-кура маса гузвай газдал вичин налогни — 18 % (НДС)  эхцигнава.  Вучиз?

Мартдилай кьулухъ агьалийриз газ харж авунай алава хийирар къвезвани? И налог  “Газпром межрегионгаз  Махачкала” ООО-ди гун лазим я кьван, ам я кардик экечIзавай­ди, вичиз менфят къачузвайди. Халкьдиз ада ви­чин тIвар дегишаруникай са регьятвални авач.

Вучиз халкьди гун лазим я и НДС — газдин­ гьакъидин 18 процент? Генани, июлдин вацралай  газдин  къимет цIуд  процентдилай  виниз хкажнава. Вучиз? Вуч себебдалди? Гьихьтин къанун аваз? Чаз чизвач.

Аквазвай кар сад я: я газни кьит хьанвач, я сифте меслят хьанвайдалай алава рекьеризни ам харжзавач, я маса артухан хийирни адакай абонентдив агакьзавач.

Вучиз къе чун ихьтин чкадал атанва? Вучиз халкь бизарзава?

Абдулашим Гьажимурадов, Мегьарамдхуьруьн район