Алай аямдин аялризни жегьилриз Ватандин тарих чIурукIа чируникай, я тахьайтIа ерли чир тавуникай чи массовый информациядин такьатра гзаф рахазва. Иллаки телевиденидин кьилин каналрай (“Россия-24”, “Центр”, “Звезда”, “Рен ТВ” ва мсб) и месэлайрай тамам бягьсер тешкилзава.
Саки гьа и тегьерда аялриз хайи литература чируникайни рахазва. Тажуб жезвайди а кар я хьи, чпел еке тIварар алай алимарни, политологарни, цIийи девирдин бязи литераторарни чи жегьил несилриз я Ватандин тарих, я адан халкьарин литератураярни дериндай ва гьакъикъат хвена чируниз акси экъечIзава. Куьрелди, аялри, жегьилри кIелун, кьилер тIарун, са квекай ятIа фикирун герек туширди хьиз къалуриз алахъзава.
Илимдин идарайрин, иллаки школа, вуз патал тешкилнавай издательствойрин, редакцийрин кIвалах акваз-акваз зайифарзава. Бязибур тергна, агална куьтягьнава. Чи республикадин школайра хайи чIалан ва литературадин цIийи ктабар ерли авач, абур акъудзавач. Дагучпедгиз тергна, гила Даггиздинни нефес агалзава…
Гьа ихьтин шартIара тапан илимар гвайбур — фальсификаторар гзаф жезва. Мадни гьайиф чIугвадай кар ам я хьи, чи Ватандин тарихдин лап зурба, гьамиша рикIел хвена, дамахна кIанзавай вакъиаяр чIурукIа, чIулав рангаралди, инсандиз ва адан тIебиатдиз аксибур хьайиди хьиз къалурзава. Яни Ватан такIанарзава.
За фикирзавайвал, парабур и метлебдив агакьни ийизва. Месела, “перестройкадин архитекторри” СССР хьтин зурба государство чукIуруни а девирдин саки вири агалкьунрилай цIар чIугуна. 70 йисуз санал вири халкьари арадал гъайи экономика (Ватандин девлетар) тарашиз туна. Дуьньядин винел виридалайни вилик кваз хьайи техника ва технологияр душманрин гъиле туна. Чи хуьрерани районра а девирдин я техника, я тадаракар, гъвечIибур тиртIани, карханаяр амани?..
Россия вири дуьньядин вилик акьван усаларна хьи, инаг вирибуру чпиз кIанивал ишлемишдай майдандиз элкъуьрна. Гуя урус халкь, россиявияр гьакьван усал, са куьнизни ярамиш тушир, кIвалахиз, кIелиз, къуллугъиз такIан абдалар я кьван…(?)
Къалурзавайбур гилани, асул гьисабдай, наркоманарни ичкибазар, бейни чкIанвай гуьнуькъараяр, дидеярни бубаяр тергзавай аялар, аялар гадарзавай дидеярни бубаяр я… Чалкечирвал худда мудда твазва.
Гьа са вахтунда чи саки вири олигархар, чиновникар, яни девлет тарашайбур гьакьван нефсинал азгъун я хьи, абур, дуьнья чпив вугайтIани, тух жезвач. Миллиардар чуьнуьхна, чпиз кIанивал къецепатан уьлквейра (женнетдин пипIера) кефиник кваз къалурзава. Россия “цIийикIа гьикI туькIуьрдатIа” гьанрай “тарсарни” гузва… (Лужковарни, Полянскиярни, Ходорковскиярни, Чернышеварни ва икI мадни).
Гьа са вахтунда чи къанун — къайда хуьдай, Ватандин ва государстводин хатасузвал таъминарзавай органривай (къуватривай) абурун вилик пад кьаз жезвач кьван?.. Абурун девлетар вахчун, государстводин ва я халкьдин эменнидиз элкъуьр хъувун инсандин гьакъиндай Конституцияди ва “международный право” лугьудайда тайинарнавай “нормаяр чIуруниз” элкъвезва кьван?..
Чуьнуьхдайла, са нормани чIурзавач?..
СССР-дин идеологияди инсан ватандаш, инсанперес яз тербияламишун чIуру кар тир, чаз идеология ерли герек туш лугьуз тестикьарзава чи гилан “демократрини” “либералри”, сад хьана, са сивяй. Гьелбетда, ибуру “цIийи тарихни” кхьин хъийизва. Октябрдин революция Россиядин государство (империя) чукIурай, большевикри -”террористри” авур еке мусибат тир лугьузвайла, Ватандин ЧIехи дяведа къазанмишай ЧIехи Гъалибвални герек авачир къурбандрин нетижа тир лугьун еке кар яни? “Рекьин тийир” полкни герек авачир къугъунар яз гьисабзава и “патриотри”.
Россиядин государстводин (империядин) сергьятар гила гьикьван гъвечIи хьанватIа, гьихьтин мумкинвилер чавай къакъуднатIа, лугьузвач. Ина генани еке тапарриз майдан гузва. Крым, Украина, Юкьван Азия, Закавказье Россиядин империядин паяр туширни?..
И мукьвара “Звезда” каналдай къалурай сюжетра (21.06.17-йис) гьатта ЧIехи Гъалибвилин маршал Г.К.Жукован тIварни кьацIуриз алахънавай. Гуя амни Сталин хьтин “ивидихъ къаних”, миллионралди инсанар кьиникьиз рехъ гайи кас тир лугьузвай.
Ленинград немсерив вахканайтIа, гуя акьван къурбандар жедайди тушир, чи государстводин къурулуш масад ва руководителарни масадбур тиртIа, икI жедайди тушир лугьузвай “патриотри” низ къуллугъ-заватIа? Фальсификациядай вичин вахтунда Н.Хрущева цайи тумуни гила кьетIен бегьерар гузва!..
Абуруз къарши муькуь паюни чаз идеология авачирвиляй ихьтин вязер пара жезвайди, чпини чи акьалтзавай несилриз лап чIурукIа таъсирзавайди, Россия яваш-яваш кIвачел ахкьалт хъийирдавай адаз акси къуватри гьам къецяй, гьамни къеняй вири кIудиз кIанз кIвалахзавайди субутзавай.
Виридалайни хаталу угъри кIвалинди я лугьуда. Къеняй хайи цал къецелай хуьз жедайди туш.
Инал чIехи регьбер ва вири чи чIехи Гъалибвилерин кьиле хьайи И.В.Сталина вичин вахтунда лагьай гафарни рикIел хквезва. Чун виликди фирдавай, яни чахъ агалкьунар жердавай, лагьанай ада, чал пехилбур артух жеда. И карди чун генани мягькем хьуниз мажбурзава. Кьулухъ галамукьайбур гатадайди я, тагькимарнай ада.
Ни и фикир инкарда?
Чи къенин Президент В.Путинани фальсификаторрин гьерекатар акьалтIай чIурубур, Россиядиз ва россиявийриз акси къвезвайбур тирдакай гзаф мярекатрал, и йикъара металлургиядин Лебединский карханадин коллективдихъ галаз гуьруьшмиш хьайилани лагьана.
Президентдин гьар йисан чарарани и фикирри кьилин чка кьунва. Амма аксибур яваш жезвач. Вад лагьай колонна кардик ква.
В.Ленина вичин вахтунда революциядин кьилин душман либерализм я лагьанай. Либералриз кьуру гьарай-вургьай авунилай анихъ физ садрани кIан хьайиди туш…
И тIебиат гила дегиш хьанвани? Авач. Гьавиляй женг давам жезва.
Чи къенин несилар халисан инсанар яз хуьн ва тербияламишун паталди чи вири обществодин хиве еке везифаяр ава. Амма гьелелиг кьиле физвай гзаф крари маса терефдиз къуллугъзава. Иник са къатда тешкилзавай образованидин “реформаярни” акатзава.
Виридалайни виликди физвайди ва къуватлу жезвайди коррупция-вири пулдалди алцумун яз аквазва. Кьилер кьулухъ, кIвачер вилик кваз гьерекатун давам жезва. Мусалди?..

Мердали Жалилов, литературадин отделдин редактор