Малум тирвал, 29-июлдиз Ахцегьа лезги халкьдин “Шарвили” эпосдин нубатдин 18- сувар кьиле тухуда. Ам вини дережада аваз тешкилунин мураддалди чаз газетдин чинра и месэла веревирд, жуван бязи фикирар ашкара ийиз кIанзава. Белки, абур халкьди кьабулин, суварин оргкомитетди, Ахцегь райондин руководстводи чпин дикъетдик кутан.
Жемятди къейдзавайвал, гзаф халкь кIватI жезвай зурба сувар тухун патал В.Эмирован тIварунихъ галай парк кутугай чка хьанвач. Сад лагьайди, алатай вахтара сурарин чка тир аниз кIур гун, анал эрекьар хъун, еке шадвилер авун дуьз туш. Кьвед лагьайди, и чка “Шарвилидин” чIехи мярекатдиз лап дар я. Ацукьдай чкаяр авай ва элкъвена сегьнедин патарив кIватI жезвай са тIимилбурулай гъейри, амай халкьдиз сегьне саки аквазвач. Пуд лагьайди, и парк чкадин жемятдивайни мугьманривай секиндиз ял ягъиз, чай хъваз, шахмат-шешбеш къугъваз, яни рикI аладариз жедай гуьзел пIипI хьиз дуьзмишайтIа, хъсан я. Артухлама, патарив тарихдинни край чирдай, культурадинни искусстводин музеяр ва Дагъустандин халкьдин писатель Къияс Межидован кIвал-музей гва.
Жемятди “Шарвилидин” суварин кьилин межлис-мярекат масанал тухун теклифзава. Кутугай чкаярни Ахцегьа авачиз туш. Месела, ата-бубайрилай инихъ ахцегьвийри ял ягъиз, суварар къейд ийиз хьайи машгьур КIампIалар. Центрадикай тIимил хкатна, Самур вацIун эрчIи пата авай инаг, на лугьуди, тIебиатди вичи гьа ихьтин шад мярекатар тухун патал яратмишнавай хьтин гуьзел багъ-майдан я. Чи камаллу бубайри анаг гьа тегьерда ишлемишни ийизвай. Дугъри я, ГъвечIи КIампIал 4-5 касдин хсусиятдиз вахканва. Гьелелиг яшайишдин кIвалер эцигнавач, менфятлудаказ ишлемишни ийизвач. Базардин къиметрай а чка гьукуматдин, яни халкьдин хийирдиз маса вахчуз жеда.
Амма “Шарвилидин” сувар лап вини дережада аваз кьиле тухун патал гьа КIампIалрилайни хъсан ва кутугай чка чаз Пелтуьйрин магьледа авай куьгьне суддин идарадин вилик квай майдан яз аквазва. Ахцегь вацIунни Агъасиеван тIварунихъ галай куьчедин, куьгьне магьлейрин кимерин арадавай и майдан, анал алай, цIуд йисаралди гадарна, чкIизвай суддин кIвални ахлудайтIа (рак-пенжер кумачир инаг ичкибазарни наркоманар кIватI жезвай лап чиркин чкадиз элкъвенва), мадни гегьенш жеда. Ахцегьрин тарихдин магьлейрин къадим архитектура, КIелез хев, Ротонда, Жуьмя мискIин, Уста Идрисан муьгъ ва тамашуниз лайихлу гуьзел маса чкаярни аквазвай инаг, элкъвена ацукьдай чкаярни дуьзмишна, къадим римлуйрин амфитеатрдин къайдада туькIуьриз жеда. Важиблу я, анаг инсанри мад зирзибилралди кьацIурни хъийидач.
Фикир гайитIа, и теклиф-проектди акьван еке финансарни истемишзавач, ам са шумуд этапда-йиса тамамариз жеда. Месела, сифте йисуз майдан зирзибилрикай михьна хьиз, юкьвал сегьне туькIуьруналди мярекат тухуз, кьвед лагьай йисуз элкъвена тамашачияр ацукьдай чкаяр гьазуриз, аваданламишиз жеда. И чкадал къведай машиндин рекьерни гьар патахъай ава. Амма Шарвилидин суварин юкъуз вишералди къвезвай машинар патал кьере, автостанциядин патав кьилди чка туькIуьрун хъсан я.
И теклифдин кьилин метлеб, гьелбетда, чи бубайрин баркаллу крар, хъсан адетар (сурариз кIур тагун, кьенвайбуруз гьуьрмет авун, жув яшамиш жезвай чка аваданламишун ва икI мад) хуьн ва арадал хкун я. Акъвазай ци ни къачуда лугьур мисал ава. Ша чун жуван багъри, пак ерийрин къадир авай ватанпересар хьана, Шарвилидин ватан тир къадим Ахцегьал абур хкин. Валентин Эмирован тIварунихъ галай парк жемятдивай секиндиз ял ягъиз жедай гуьзел, михьи пIипI яз тан.
“Шарвили” эпосдин сувариз талукь яз мад са кар ава. Эхь, цIи чна 18-сеферда Ахцегьа и сувар къейдзава. Ам тешкилунин ва кьиле тухунин къайдада — сценарийда дегишвилер саки тахьуни, тIебии я, инсанрин итиж зайифарзава. Иниз килигна, илимдинни тежрибадин конференция кьиле тухун, суварин спортдин акъажунрин серенжемрик хьел-чIемерукрай лишанар кьун, балкIанраллаз чамарар (Хкемрин рекье тешкилиз жеда), пагьливанрин арада акъажунар (Шарвили, эвелимжи нубатда, зурба пагьливан тир) тешкилун хьтин спортдинни женгинин жуьреяр кутун хъсан я.
Гьуьрметлу районэгьлияр, къарагъарнавай месэлайрин гьакъиндай чна куь фикирар ва теклифар гуьзетзава.
Дашдемир ШЕРИФАЛИЕВ
