Алатай асирдин сифте кьилера ин-къилабдихъ галаз алакъалу яз, эхиррайни Советрин уьлкве чкIана, кIвалахдай чкаяр кьит хьуникди, са кап фу къазанмишун, хизанар хуьн патал гзаф лезгияр гъурбатдиз акъатна. Гзаф чкайра лезгийрин тамам сихилар арадал атанва. ХIХ асирда Туьркиядиз фейи, алатай асирдин эхирра СНГ-дин уьлквейра амукьай, гьакI Москвада, Санкт-Петербургда ва масанра бинеламиш хьайи чи халкьдин векилри чеб авай чкайра лезгийрин къадим меденият, адетар, тарих, чIал хвена. Абуру гьакI чеб садзавай, агудзавай центраяр, обществояр арадал гъанва. Четинвиле гьатай ватанэгьлийриз куьмекдин гъил яргъи ийизва, хийир-шийирдин межлисра санал иштиракзава, милливал хуьдай мярекатар тешкилзава. Ихьтин крарал гьалтайла активнибурукай сад Украинадин Харьков шегьерда кардик квай лезги культурадин “Самур” общество я лугьуз жеда.

   Алатай асирдин сифте кьилера ин-къилабдихъ галаз алакъалу яз, эхиррайни Советрин уьлкве чкIана, кIвалахдай чкаяр кьит хьуникди, са кап фу къазанмишун, хизанар хуьн патал гзаф лезгияр гъурбатдиз акъатна. Гзаф чкайра лезгийрин тамам сихилар арадал атанва. ХIХ асирда Туьркиядиз фейи, алатай асирдин эхирра СНГ-дин уьлквейра амукьай, гьакI Москвада, Санкт-Петербургда ва масанра бинеламиш хьайи чи халкьдин векилри чеб авай чкайра лезгийрин къадим меденият, адетар, тарих, чIал хвена. Абуру гьакI чеб садзавай, агудзавай центраяр, обществояр арадал гъанва. Четинвиле гьатай ватанэгьлийриз куьмекдин гъил яргъи ийизва, хийир-шийирдин межлисра санал иштиракзава, милливал хуьдай мярекатар тешкилзава. Ихьтин крарал гьалтайла активнибурукай сад Украинадин Харьков шегьерда кардик квай лезги культурадин “Самур” общество я лугьуз жеда.

   Харьковда яшамиш жезвай дагъустанвийрин общество 1995-йисуз арадал атана. Лезгийриз пуд йисалай кьилди чпин тешкилат арадал гъун хъсан акуна. Адалай инихъ ингье саки 20 йис алатнава. 2008-йисуз герек вири чарар-цIарар туькIуьрна “Самур” тIвар алаз майдандиз экъечIай обществодин уьмуьрдикай, крарикай чаз “Лезги газетдин” чинрай, “Дагъустан” РГВК-дин эфиррай, кьилди къачуртIа, И.Агьмедова кьиле тухузвай “Вахтар ва инсанар” тIвар алай передачадай, СМИ-рин маса чешмейрай гагь-гагь хабарар жезва.“Самур” обществодихъ 14 касдикай ибарат совет ава, адан председатель — Агъаверди Адилов, обществодин крар идара ийизвайди, “Самур” руьгьламишзавайди  Феликс  Нагъиев  я. Обществоди чи халкьдин тарихдиз, медениятдиз, эдебиятдиз, спортдиз кьетIен фикир гузва.ГьикI яшамиш жезва ана лезгияр Украинада дяве хьайидалай кьулухъ? Квел машгъул я “Самур” ва обществоди саднавай чи ватандашар? И ва маса суалар за и йикъара чи редакциядиз мугьман хьайи “Самур” обществодин крар идара ийидай директор Феликс Нагъиеван вилик эцигна.Феликс Сабруллаевич Нагъиев Азербайжан Республикадин Къусар райондин Кирига дидедиз хьана. Хуьре мектеб акьалтIарай жегьилди Харьковдин транспортдин инженеррин институтда пеше къачуна. КIвал-югъ кутур ам гьана амукьна. § Девирар дегиш хьанва. Къе “Самурди” гьикI кIвалахзава? — хабар кьуна за- Чун общество арадал гъайи сифте йикъалай икьрар хьайиди тир: политика, коммерция, динар “Самурдин” кIвалахрик къаришмиш жедач. И меслятдилай чун къени элячIнавач. Гьаниз килигна, къени чна гьа виликрай хьиз кIвалахзава.

    Эхиримжи вахтара кьиле физвай вакъиайриз талукь яз виридан фикирар сад туш. Анжах ина яшамиш жезвай ватанэгьлияр сад-садав агудзавай, абур битавзавай серенжемар , виликдай хьиз, чна гилани давамарзава. Им акI лагьай чIал я хьи, “Самурдин” кIвалах, гьерекат зайиф хьанвач. Чи халкьдиз, ватанэгьлийриз талукь месэлайрал, яни “Самурдин” крарал гьалтайла чун гьамиша санал ала, гьуьрметлу я ва чи сад тир кIвалахдик къуьн кутазва. ИкI, чна гьар жуьре суварар къейдзава, конкурсар тешкилзава, хийир-шийирра иштиракзава. § Ватандивай яргъа кIелна, гьана кIвал югъ кутуна, гзаф йисара пата-къерехда кIвалахзавайбур, яшамиш жезвайбур агудун, милливал хуьн регьят кар туш…- Милливал гьар садан ивидик, руьгьда хьана кIанда. Гъурбатда авайла, рикIе авай а гьиссер мадни артух, гужлу жеда. Инсандиз бахтлувал патал вуч герек я? Хсуси кIвал-югъ, кIвалах, руфун тух хьун. И крар хьайидалай кьулухъ бес руьгьдин тухвални хьана кIанзава эхир. Эхь, къе Интернет хьанва, технологияр вилик фенва, абурун куьмекдалди ватандиз мукьва жедай мумкинвал ава. Са кьадар вахт вилик акI тушир эхир. Чкадал чун сад хьун герек тир, садавай-садаз нивай вучтин куьмек алакьдатIа ийидайвал. Чна сифте фикирдиз гъайивал, “Самурди” къени кIвалахзава. Харьковда бинеламиш хьанвай лезгийриз “Самур” галачиз яшамиш хьун руьгьдин тухвал тахьун я. § “Самурдин” бинеда вуч ава?- Гьар са тешкилатдин бинеда устав ва къанун-къайда къалурнавай маса чарар-цIарар, шагьадатнамаяр ва, кьилинди, тайин са фикир ава. Чи фикир чун халис лезгияр, чи бубайрин невеяр я лугьуз жедайвал хьун я. Муькуь патахъай, Дагъустанда яшамиш жезвай лезгияр, са дуьшуьш хьайила, жуванбурун, чирхчиррин патав фида, куьмекар гуда. Ина чунни гьакI я.

    Харьковда яшамиш жезвай вири лезгийрин кIвалерихъ физ, чна сиягь, картотека туькIуьрна. Ахпа гьар жуьре мярекатрал чаз чун мукьувай аквазва, таниш жезва, дуствал, стхавал хуьзва. Пака садаз-садан куьмек герек хьайила, кьулухъ дагъ галай хьиз я, ви гьарайдиз гьай лугьузва. § Шегьерда яшамиш жезвай вири хизанрин сиягьар туькIуьрнавани?- Гьелбетда. Им чун эгечIай сифте кIвалахрикай сад я. Къе чи ктабра Харьковда яшамиш жезвай 150 кьван хизанар ава. Абурукай иниз-аниз куьч жезвайбур, масанрай иниз къвезвайбурни авачиз туш.  § Халкьдин меденият хуьнин, виликди тухунин общество тешкилун регьят кар туш. Анин кьиле акъвазнавай ксар гьар са карда чешне хьун герек я…- Эхь, гьакI я. Гьа са вахтунда, обществодихъ кIватIнавай пулдин такьатар ава. Абурал гуьзчивал тухун, виридан вилик гьахъ-гьисаб авун герек я. И крар фикирда кьуна, “Самур” арадал гъидалди вилик за сифте жуван кIвал, багъ-бустан къайдадик кутуна, веледар гьар сад вичин уьмуьрдин шегьредал акъудна, динжарна, анжах ахпа общественный кIвалахрив эгечIна. ТахьайтIа, за ийизвай хъсанвиликай писвал хкатун мумкин тир. Къе зун виридан вилик михьини я, алакьдай куьмекарни ийизва.

     “Самурдин” крар кьиле тухун патал герек такьатар гьикI кIватIзава?- Обществоди тайин са кар гъиле кьурла, чи ватанперес рухвайри ам кьилиз акъудиз куьмекзава. Чаз датIана куьмекар гузвайбурун арадай миграгъви, стройцентр “Витязь” ЗАО-дин гендиректор Агъаверди Адилован, каспийскви, “Реал-Пакс” НПК ООО-дин гендиректор Бедел Беделован, вич Миграгъ-Къазмайрилай тир эцигунрин “Устар” карханадин гендиректор Гьамзат Гьамзатован, кьурагьви, “Автоматремстрой” ООО-дин гендиректор Айнудин Мамедован, грави, “Трансавис” ООО-дин гендиректор Жамирзе Жамирзоеван ва масабурун тIварар кьаз жеда. Чна тешкилай зурба мярекатрин жергеда 2009-йисуз дидед чIалаз талукь яз кьиле тухвай международный конкурс, 2012-йисуз Украинадин жуьреба-жуьре регионра, гьакIни маса уьлквейра яшамиш жезвай лезгийриз теклифна, вини дережада аваз къейдай Яран сувар ава. Яран сувар чна гьар йисуз къейдзава. Кьве йис идалай вилик “Лезги газетдихъ” галаз санал школада кIелзавай аялрин арада шикилар чIугунай  международный “Зи Ватан” конкурс кьиле тухванай. Чи халкьдин тарихдиз, медениятдиз, чIалазни эдебиятдиз талукь конкурсар чна Харьковда яшамиш жезвай лезги балайрин арада датIана тешкилзава.

   Алай вахтунда международный “Лезги хуьр” конкурс кьиле тухузвайдакай малумат ганва. Им амачир дагълух хуьрерикай документальный фильмайрин конкурс я. Призрин фонд 200 агъзур манатдиз барабар я. § Жегьилар милли руьгь кваз тербияламишун патал мад гьихьтин мярекатар тешкилзава?- Чи обществодин къаюмвилик кваз кьуьлердайбурун “Кавказ денц — Лезгинка” школа кардик ква. Ина Мурад Мамедова жегьилар дуьньядин, Кавказдин ва кьилди лезгийрин кьуьлер ийиз вердишарзава. Абуру гьар жуьре мярекатрани, гьа жигьетдай яз конкурсрани иштиракзава. Гьа са вахтунда чна Харьковда лезги ктабрин бибилиотекадин кIвалахни вилик тухузва. Обществодин векилар Россиядиз, Дагъустандиз мус атайтIани, цIийиз акъатнавай ва я лезгийриз талукь итижлу маса ктабар маса къачуна хкизва. Эхь, эхиримжи вахтара и кIвалах тухуз са кьадар четин хьанва. Уьлкведин сергьятдилай къад ктаб гваз элячIдайла къайдаяр хуьдай махсус къуллугъчийри вав анжах кьвед-пуд тун мумкин я. Эгер абур урус чIалалди кхьенвай ктабар тиртIа, сергьятдал суалар арадал къведачир, амма анал алай къуллугъчияр гъавурда гьат тийизвай чIал хьуниз килигна, четинвилерал расалмиш жезва. ЯтIани чна Харьковда чи халкьдин ктабханадин кар энгелзавач.Феликс Нагъиев кIусни дамах гвачир, вичи ийизвай ва амайбур желбзавай общественный крарал кьару, ватанперес хва я. Ватандин къадир гъурбатда чир жеда лугьун гьакъикъатдани дуьз гафар я.

      Харьковда лезгийрин цIийи несил чIехи жезва. Абурун кьвед лагьай ватан Украина я, ятIани гъвечIи чIава-лай милли адетар, дидед чIал чирзава ва чпини уьзягъдиз чеб лезгияр я лугьузва. Дагъустанда яшамиш жез, веледриз хайи чIал чир тийизвайбуруз бес им чешне тушни?!