Зи вилик сифте СССР-дин, а государство чукIу­рай­ далай кьулухъ, Россиядин кьушундин частара, жуьреба-жуьре ше­гьер­ра, акьалтIай четин шартIара къуллугъ авур, жергедин аскервилелай гатIунна, полковникдин чиндиз кьван хкаж хьанвай дагъ­ви хцин шикил ква.

Акунрай адаз гзаф яшар хьанвайди садани лу­гьудач. Амма фенвай рекьериз, алудай кьван четинвилериз, тамамарай  везифайриз килигна къимет гайитIа, аквада хьи, са уьмуьрда акьван крар ийиз алакьун — им чIехи гьунарлувал, жуьрэтлувал я.

Куьне адан хурудал алай кьван чIехи шабагьриз (наградайриз) фикир це: абуру а хцин саки вири яржар,  сирер, хьайи чкаяр, экрандилай хьиз, къалурзава.

Са бязи чкайрин тIварар кьан. 1981-йисуз Костромадин женгинин командирар гьазурдай кьилин училище, 1994-йисуз Москвада РХБЗ-дин (радиациядинни химиядин, бактериологический яракьрикай  хуьнин) Военный академия акьал­тIарна. Женгинин везифаяр Туркестандин, Московский, Забайкаль­ский, Одессадин, Киевдин, Кеферпатан Кавказдин военный округра кьилиз акъудна. Взводдин командирдилай  военный округдин РХБЗ-дин начальникдин къуллугъдал кьван хкаж хьана.

Отставкадиз экъечIдалди РФ-дин МЧС-дин Липецкдин ва Дагъус­тандин управленийра РХБЗ-дин рекьяй хатасузвал таъминардай отделриз  регьбервал гана.

Виридалайни четин девир Чернобылдин АЭС-дин мусибатдин чIуру нетижаяр арадай акъудай вах­тунал ацалтна.

А девирдикай рахадайла  Нисрет  Сейфуллагьович  Исмаилова  тикрарда: “Квез такурай ахьтин кьисмет…” Ам гьихьтин кьисмет тир­­тIа, а вакъиайрин шагьидди ви­чи суьгьбетзава:

— Чернобылдин АЭС-дал авария хьайила, за Тирасполь шегьер­да­ къуллугъзавай. А чIавуз зи 28 йис тир, старший лейтенантдин чин­­да авай… Авариядин чIуру нетижаяр арадай акъудун патал, сифтебурукай сад яз, Киевдин военный округдин Гражданский оборонадин полк рекье тунай. А чIавуз, 26-апрелдиз рекье тур полк санлай радиациядин руквади вири азарлу авунай. 28-апрелдин няниз а полкунин аскерар Киевдин военный госпиталдиз рекье тунай. Вири санлай 450 кас! ..

28-апрелдиз чун мад хтана, чкадал алай. Чав авариядин нетижаяр гьихьтинбур ятIа чирдай радиациядин, химический ва биологический разведкадин вири приборар, жува-жув хуьдай такьатар, гьар садав кьилди вуганвай дозиметрияр ва чна ишлемишзавай машинар санитариядин ва маса рекьерай михьи хъийидай махсус техникани гвай.

Куьрелди лагьайтIа, чи вилик кьилиз акъудна кIанзавай везифаяр гзаф квай. Ротадин командир яз, зун виридалайни вилик квай зонада, Припять вацIун патав махсус техника радиациядин руквадикай михьи авунал желбнавай. Идалайни гъейри, авариядин мусибатдик акатнавай зонадай акъудзавай вири инсанриз, гьайванриз, къушариз радиацияди таъсир авунвай дережа гьихьтинди ятIа, ахтармишна кIан­завай. Анай акъудзавай техника, маса затIарни, эгер радиациядин таъсирдин дережа са рент­ген­дилай артухди яз хьайитIа, чна дезактивация кьиле тухузвай, махсус пунктуниз рекье твазвай. Ра­диацияди тергнавай ихьтин тех­никадин тамам сурар арадал атанвай. Хейлин затIар чилик кутаз тахьанани амукьна. Вучиз лагьайтIа, абурун кьадар гьакьван гзаф тир. Гьавиляй къе, 30 йис алатайдалай кьулухъни, Чернобылда, адан патаривни са касни яшамиш тежезвай агъзурралди гектаррин “кьенвай” чилерин майданар ава. Абуруз гилани “техникадин сурар” лугьузва.

Зун Чернобылдин авариядин зонада 10-июндалди амукьна. Идалай кьулухъ  жув атай Одесса­диз, военный госпиталдиз рекье хтуна. Ана радиациядин хасаратвилик акатай зонадай хтанвай ви­ри аскерар махсус пешекарри ахтармишзавай. Лагьана кIанда, а чIавуз медикрин вилик государст­водин дережада Чернобылдин зонада ишти­ракай вири аскеррин сагъламвилин гьакъиндай къайгъу чIугунин виниз тир везифа эцигнавай. Герек абурук садакни радиациядин нурарин азарар акат тийин­. Ракдин азарар арадал текъвен. Хи­ве кьуна кIанда, Одессада саки пуд вацран вахтунда махсус клиникайра зи иви тамамвилелди дегишарна. Исятда зи дамарра къе­къвезвайди масадан иви я. Мумкин я, гьа и карди зун къенин йи­къалди хвенва…

Къе а касдикай чна вичин 60 йи­сан юбилей къейдзавай гьуьрметлу агъсакъалдикай хьиз суьгьбетзава. Гьакъикъатдани ада чи республикадин меркезда, Ленинский районда дявединни зегьметдин, законар хуьдай органрин ветеранрин Советдин крар идара ийизва. Алай аямдин обществода гьалар къайдадик кваз хуьн патал адаз талукь тушир са карни авачирди хьиз я. Иллаки дяведин ва жуьреба-жуьре вакъиайрин иштиракчийрин уьмуьрдинни яшайишдин гьалар хъсанарун патал, абурун лишанлу йикъар, крар рикIел хуьн патал Нисрет Сейфуллагьовичахъ къайгъуяр гзаф жезва. Са хейлин мярекатра иштиракдай мумкинвал чазни хьана.

Вичин хайиди тир Фиярин хуьр, район патални, фийивияр яшамиш жезвай вири пипIерихъ галаз ала­къаяр хуьз, вичин уьмуьрдин юлдаш Раиса Абдулвагьабовнадин хуьр тир Кье­пIиррин тIвар ва анин девлетлу ирс, адетар машгьур авун патални ада хейлин зегьметар чIуг­вазва. И кар вичин харжийрихъ акъуд­навай “Фий: ава дагълара ихьтин хуьр…” тIвар алай чIехи ктабдини (саки 700 чин) субутзава.

Нисрет Сейфуллагьовичан ирс адан хва Фаргьада, рушари — Марь­я­­­­надини Зульмиради давамарзава. Юбилярдин ри­кIик ийидай хийирлу крар гзаф ква. Чна адаз вири экуь му­радрив агакьун рикIин сидкьидай алхишзава.

 

* * *

Мад тахкурай мусибатар, ялавар!

ТIимил тахьуй мурцал алай къилавар!

Мягькем хьурай мих хьиз,къванцин цлавай!

Картари лув гуз ви къени къулавай!

Юбилеяр, вун тебрикдай, мад хьурай!

Даим ви рикI, Уьлуьгъ* вацI хьиз,шад хьурай!

 

Мердали  Жалилов