Худа ва Фуда
Къадим заманада са вилаятда зурба кесер авай Фуда тIвар алай са гьаким хьаналда. Ам гагь-гагь, халкьар вичикай гьикI рахазватIа чирун патал, дервишди хьиз куьгьне парталар алукIна, вичин вилаятда къекъведалдай. Са сеферда везирарни галаз Фуда базардиз фидайла, адаз анин ракIарив кьве буьркьуь къекъвераг ацукьнаваз аквада.
Абурукай сада “Я Худа, зун вилерин ишигъдикай магьрум яз кIеве ава, заз са куьмекдин гъил яргъи ая” лугьуз, Аллагьдиз ялварзавай.
Муькуьда “Я Фуда, вун чIехи кас я, чи вилаятдин гьаким я, вуна са куьмек це буьркьуь фугъарадиз” лугьуз, Фудадиз тавакъу ийизвай.
Фудади везирриз тапшурмишда: — Вач, тади гьалда фена, кIане къизилдин пулар туна, са пIатIнусда авай аш гъана, а завай куьмек кIанзавай буьркьуьдав вице. — Вич са къерехда акъвазна, кардин эхир вилив хвена.
Аш незвай буьркьуьда, Фудадиз вичивай жедай кьван хийир-дуьаяр авуна, къапуна амукьай пай къунши буьркьуьдав вугуда.
И кьвед лагьай буьркьуьда незвай аш эхирдал къведайла, адан тIуруна къизилдин пулар гьатда. Ада абур тади гьалда къачуна, вичин кьулухъ вегьеда ва, гъилер цавуз хкажна, “Я Худа, ваз шукур хьуй, ваз зи ван атана, зун кьве югъ тир гишилаваз, вуна зун кIевяй акъудна”, лугьуз, Аллагь-Тааладиз вич рази тирди малумарна.
Къуншидин юзунрикай, Аллагьдихъ элкъвена ада лугьузвай гафарикай са гьихьтин ятIани шак атай муькуь буьркьуьда адавай хабар кьада: — Абур вуч ванер тир, вуна аш недайла заз атайбур? Ваз вуч жагъана пIатIнусдай?
— Са затIни, — жаваб гуда пулар жагъайда. — Ам зи тIур пIатIнусдин къерехда акьурла акъатай ван тир, — секинарна ада вичин къунши.
И кар акур Фуда гзаф тажуб хьана, тIуб сара кьуна амукьна. Ахпа ада, везиррихъ элкъвена, кIеви ванцелди лагьана: — Гузвайди анжах Аллагь вич я. Ада тагайди садавайни я гуз, я къачуз жедайди туш!”
ИкI куьтягьна Межид бубади вичин ихтилат.
Буба, хва ва хтул
Им алатай асирра хьайи кар я, — башламишна Межид бубади са маса кьиса. — Гзаф яшар хьанвай буба кIеви азардикди месел алкIанвай. Адахъ гелкъвез хуш авачир хцин суса апаяз гьич югъ тагуз, герен-герен адан кефина эцягъиз, вун чи чандилай мус алатдайди я лугьуз, гьарай-эвериз, неинки кьуьзеказ, гьакI вичин гъуьлуьзни кваз фир-тефир чка сална.
Михьиз ийир-тийир квахьна, аман атIанвай хцин кьилиз гила буба кIваляй са патаз акъуддай фикир къведа. Ада еке са зинбил храда, ана селигъадалди буба твада ва ахпа ам мичIи йифиз, инсанриз таквадайвал, гъвечIи хцин куьмекдалди тамуз тухуда. Буба тама туна, кьулухъ элкъведайла, гадади адавай тIалабда: “Чан буба, вун закай инжиклу жемир. Ваз папа заз кIвале экуь югъ къалур тийизвайди аквазва, заз маса чара авач. За вун и тама тада, ваз герек дава-дарман, тIуьн-хъун, пек-партал за гьа иниз гъида, анжах вуна зун тахсирлу ийимир”.
Гада кьулухъ элкъвез гьазур хьанвай чIавуз, бицIи хци, яни кьуьзекан хтулди, вичин бубадин валчагъдин цен кьуна, адавай жузада: “Дах, я дах, вуна акьван зегьметар къачуна храй и тIарам зинбил тама турла, вун кьуьзуь хьана, рекьидайла, за вун тамуз гьикI тухуда?..”
И гафарин ван хьайи буба кьве гъиливни кьил кьуна амукьна. Ам вичи ийизвай, къанажагълу касдин кьилиз текъведай тахсиркарвилин гъавурда акьуналда, нетижа кьуна Межид бубади…
Эхь, риваятра уьмуьр ава ва тербиядин тахни. Анжах акьул кьиле яхъ…
Омар Гьуьсейнов
