Алай вахтунда Дагъустандин 1,6 миллион — санлай къачур кьадардин  70,1 %  —  агьа­лияр “Госкъуллугърин”  порталда регистрация авунва. И жигьетдай республика Россиядин регионрин арада муьжуьд лагьай чкадал акъат­нава. Идакай 1-декабрдиз РД-дин транспортдин, энергетикадин  ва алакъадин министерствода кьиле фейи “элкъвей столдихъ”  малумарна.

Къейдна кIанда хьи, Россияда “Электронный гьукуматдин”  къайдадал гьеле 2009-йи­салай элячIиз башламишнайтIани, алай йи­сан эвел кьилерай государстводин къуллугърин Сад тир порталда  (www.gosuslugi.ru)  республикадин анжах  370 агъзур (16%) агьа­ли регистрация авунвай.

Тамам тушир йисан вахтунда Дагъустан  82-чкадилай 8 лагьайдал акъатунин себебрикай сад ам я хьи, алай йисан вахтунда республикадин саки вири муниципалитетри ва министерствойри, идарайри агьалияр “Госкъуллугърин” сайтда регистрация авунин кIва­лах дуьзгуьндаказ тешкилна ва кьиле тухвана. Идалайни гъейри, “Электронный гьукуматди” тамамарзавай къуллугърин кьадарни йикъанлай-къуз артухарзава. Месела, эхиримжи са шумуд йисан вахтунда государ­стводин ва муниципальный 155 къуллугъ электронный къайдада тамамариз жедай жуьредиз элкъуьрнава. И кIвалах исятдани давам жезва.

Агьалияр патал виридалайни важиблу себеб, заз чиз, ам я хьи, жуван дерди, дугъриданни, кIваляй къецел экъечI тавуна, югъ яни, йиф яни килиг тавуна, анжах Интернетдикай —  www.gosuslugi.ru  — сайтдикай менфят къачуна туькIуьриз жезва. Са кьадар дуьшуьшра и кар идарадиз фена-хтана туь­кIуьрунилай ужузни акъваззава. ИкI, икьван чIавалди гзаф вахт къакъудзавай, инжиклу ийизвай  къуллугъар — къенепатан ва къецепатан паспорт, водителвилин шагьадатнама къачун, машин регистрация авун, духтурдин патав фидайвал  нубат кьун, гьакIни кIвалихъ, эцигунрихъ, коммунальный къуллугърихъ га­лаз алакъалу вири месэлаяр “Госкъуллу­гъар” порталдин куьмекдалди регьятдаказ та­мамариз жезва. Государстводин бязи къуллугъар, месела, гъуьрчехъанвилин билет къачун ва икI мад, алай вахтунда “ахтармишунин къайдада”  кардик кутунва. РД-дин тIебиатдин ресурсрин ва экологиядин министерстводин управленидин начальник Гусен Ибрагьимова малумарайвал, 2018-йисалай и къуллугъ  www.gosuslugi.ru  порталдин куьмекдалди тамамдаказ кьилиз акъудунин къайдадал элячIда. Министерстводиз агьали, федеральный законодательстводи исте­мишзавайвал, анжах са сеферда — документ гъилиз къачун патал атун лазим жеда.

“Квартира, эцигунар ва чил”

Государстводин къуллугърикай Интернетдин куьмекдалди менфят къачун патал, чна виликан нумрайрани гъавурда турвал, сифтени-сифте  www.gosuslugi.ru. порталда регистрация авуна кIанда. И кIвалах гьикI ийидатIа, сайт ачухайла аквазва — ина сад-ма­садан, гуьгъуьналлаз гьихьтин камар къачуна кIанзаватIа, гъавурда гьатдайвал кхьенва. И гьерекатар масадан куьмек галачиз ийиз тежер ва я мумкинвал  авачир касдивай сайтда регистрация государстводин органдиз фена ийиз жеда. Пешекарри и кIвалах 5 декьикьада ийида, кIанзавайди жував паспорт ва СНИЛС (кьилдин касдин лицевой счетдин страховой нумра) гваз хьун я. Анжах­ са сеферда ийизвай и регистрацияди государстводин саки вири идарайрин рехъ ачухзава. Идалай кьулухъ “Госкъуллугъар” сайтдикай менфят къачун патал анжах логин ва пароль лазим я. Адан куьмекдалди “Хсуси кабинетдиз” гьахьиз ва ина жуваз лазим идара хкягъиз, электронный арза ракъурайдалай кьулухъ кIвалах гьикI кьиле физватIа, гьи дережада аватIа, гьа инай гуьзчивал ийиз жезва. Инал мад сеферда къейд ийин, гьар са касди вичин  “Хсуси кабинетда” къалурзавай анжах вичиз талукь  де­­лилар, законди истемишзавайвал, сайтди кIе­­виз хуьзва. Абурукай анжах талукь идарайривай менфят къачуз жезва.

Агьалийрин яшайишдин вири хилериз талукь къуллугъар Сад тир порталда 16 категориядиз пайнава. Абурукай сад “Квартира, эцигунар ва чил”  я. И категориядик акатзавай къуллугъарни  6 патал пайнава:

—        ЖКХ-дин къуллугърин гьакъи гун;

—        ЖКХ-дин къуллугърай гьакъи гунин карда кьезилвилер; 

—        эцигунар авун патал ихтияр къачун;

 —       яшайишдин кIвалерин категория дегишарун;

—        яшайишдин кIвалер цIийикIа туь­кIуьр хъувун ва цIийи жуьреда цлар эхцигун (перепланировка) патал ихтияр къачун;

—        яшайишдин кIвалерин игьтияж авайбур гьисабдиз къачун.

Ибурукай гьар са категориядик (абур ачухайла аквазва) мад са кьадар кьилди-кьилдин къуллугъар акатзава. Гьа икI, лазим хилер сад-садан гуьгъуьналлаз ачухиз, жуваз герек къуллугъ жагъуриз жеда. Мад са кар къейд ийин, сайтда “сейр” башламишдайла, жуван регион ва муниципалитет хкяна кIан­зава, вучиз лагьайтIа, хкянавай шегьердилай, райондилай теклифзавай къуллугърин кьадарни аслу я. Яни гьелелиг вири муниципалитетри сад хьиз вири къуллугъар электронный базадик кутунвач. ИкI, месела, “Чил ва эцигунар” категория ачухайла малум­ жезвайвал, Буйнакск, Избербаш шегьер­ра чи­лин ва эцигунрин месэлайрихъ галаз ал­а­къалу 13 къуллугъ тамамарзаватIа, Дер­бент­ шегьерда абурун кьадар 10-даз, Кьибле­патан Сухокумскда гьелелиг 8-даз барабар я.

“Чил ва эцигунар” категориядин сергьятра аваз ина чилин участокдин сергьятар тайи­нариз, чилел дарамат эцигдай ихтияр къачуз ва я давамариз, яша­йиш­дин кIвал яшайишдинди тушир категориядик кутаз, муниципальный эменнидин реестрдай выписка къачуз, муниципальный эменнидик акатзавай, гьатта дараматарни алай участок жуван кIва­чихъ ягъиз, приватизация ийиз ва хейлин кьадар маса къуллу­гъар ишлемишиз жезва. Гьар са пункт хкягъайла, эхиримжи “чинал” квез къуллугъдикай делилар, адакай менфят гьикI къа­чудатIа, яни арза гьикI гу­датIа, гьикьван вахтунда гуьзлемишдатIа ва нетижа гьикI агакьардатIа (гъиляй-гъилиз, законлу векилдивай ва я почтадин куьмекдалди), гьадакай малуматар аквада.

Градостроительный план эцигунрин проектдин документация гьазурдайла, я тахьай­тIа капитальный эцигунрин объектар цIийи кьилелай туькIуьр хъийидайла, эцигунар гъиле кьун патал, гьакIни эцигнавай объект ишлемишиз вахкудай ихтияр къачудайла герек къвезвай важиблу документ я. Гила ам, са зегьметни алачиз, www.gosuslugi.ru порталдин куьмекдалди  къачуз жезва. И макьсаддалди арза гьам кьилдин ксаривай, гьамни карханайривай, компанийривай гуз жеда. Документ кIвалахдин 10 йикъан вахтунда  гьа­зурзава. Порталдин “Хсуси кабинетдин” малумат ракъуруналди, квез документ вахчун патал  муниципалитетдин администрациядиз атун теклифда.

Мукьвара РФ-дин Минстройди республикадин агьалияр патал  важиблу (чилерин категорийрихъ галаз алакъалу яз,  гьуьжет алай месэлаяр мукьвал-мукьвал пайда жезва) са месэладин патахъай малумат гана. Ихтилат тайинарнавай сергьятвилер чIурна эцигнавай объектрикай физва. ИкI, Россиядин Минстройди гьазурнавай законопроектдин бинедаллаз, государстводин идарайра разивал ва ихтияр къачуна эцигнавай, гьа са вахтунда, чилин иесийриз и кардикай чин тийиз,  тайинарнавай  са жерге сергьятвилер чIурнавай объектар вичин ихтиярдалди, хабар такьуна эцигайбур яз гьисабдач ва чукIурдач. Идарада гъавурда твазвайвал, эгер чилин хсусият­чивилин ихтияр эменнидин Сад тир реестрда  регистрация авунватIа, административный са къарардивайни  и объект чукIуру­нал гъиз жедач.

“ЖКХ-дин гьакъи гун”

Сад тир порталдин куьмекдалди мукьвал-мукьвал менфят къачузвай мад са къуллугъ “ЖКХ-дин гьакъи гун” я. ИкI,  ишлемишзавай коммунальный къуллугърин гьакъи гун патал сайтда “Квартира, эцигунар ва чил”  ка­тегория ачухна ва “ЖКХ-дин гьакъи гун”  кнопка  хкяна кIанда. Идалай кьулухъ региондин яшайишдинни коммунальный къуллугърин таъминчи жагъурда ва жуван лицевой счетдин нумра кхьида.  Амукьзавайди банкунин картадин  ва я теклифзавай маса къайдада  лазим кьадар пул рекье тун ва гьакъи ганвайдан гьакъиндай квитанция  герек чкада хуьн я.

Эхирдайни къейд ийин, “Госкъуллугъар” сайт ишлемишдайла, куьн гъавурда гьат та­вур­ месэлаяр аватIа ва арадал къвезвай суалриз жавабар сайтдин агъада авай “Мукьвал-мукьвал гьалтзавай суалар” вкладкадай жагъаначтIа, квевай, Россиядин мулкунал пулсузди тир телефондин 8-800-100-70-10 нум­радиз зенг авуна, и суалар порталдин пешекарриз гуз жеда.

Жасмина Саидова