Накь Дагъустандин общественный ва государственный машгьур деятель Гьасен Агьмедханович БАЛАТОВА вичин 80 йисан баркаллу юбилей къейдзава.
Гьасен Агьмедханович республикада чкадин самоуправление арадал атунин бинейрив хьайи, адан къанун-къайдадин, нормативно-правовой база тешкилуник кьетIен пай кутур ксарикай сад я.
Саки 14 йисуз ада Дагъустандин чкадин гьукумдин Союздин секретариатдиз, дирекциядиз, муниципальный тешкилатрин Советдиз регьбервал гана. Россиядин ва Дагъустандин муниципальный активди Гьасен Агьмедхановичан пешекарвал къейддайла адаз чкадин самоуправленидин месэлайрай профессор лугьудай.
Юбилейдин вилик чун Гьасен Агьмедхановичаз мугьман хьана ва республикада чкадин самоуправление еримлу хьуниз талукь месэлайрай суьгьбетарна.
— Гьасен Агьмедханович, сифте нубатда чна квез куь баркаллу юбилей тебрикзава. Къуй квехъ зирингвал, чандин сагъвал, яргъи уьмуьр хьурай!
— Сагърай! Квехъни куь кIвалахда еке агалкьунар хьурай!
— Куьнни сагърай! Гьасен Агьмедханович, куьне хейлин йисара Дагъустандин гьукумдин къурулушра жуьреба-жуьре къуллугъар кьиле тухвайди фикирда кьуна, чаз къе квехъ галаз чкадин самоуправленидикай ихтилатриз кIанзава. Адан асул метлеб квекай ибарат я? Советрин девирда зегьметкешрин депутатрин советри мегер пис кIвалахзавайни?
— Советрин вахтунда за гьукумдин органра 30 йисалай артух яз кIвалахна — зегьметкешрин депутатрин хуьрерин ва районрин советрин, Министррин Советдин, Дагъустан АССР-дин Верховный Советдин Президиумдин аппаратра. А чIавуз гьакъикъатдин гьукум анжах КПСС-дин аппаратдин гъиле авай.
Алатай асирдин 90-йисарилай гатIунна чкадин самоуправление РФ-дин государстводин кар алай терефрикай садаз элкъвена. А вахтунда за чкадин самоуправленидин ва Советрин кIвалахдай Гьамишалугъ комиссиядин председателдин везифаяр тамамарзавай. И кардихъ галаз алакъалу яз, за чкадин самоуправленидиз талукь законар кьабулунин кардани активнийдаказ иштиракна.
Къенин юкъуз чкадин самоуправление гражданриз виридалайни мукьва гьукум я, адан куьмекдалди гьар йикъан яшайишдин хейлин месэлаяр гьялзава. И къурулушдин асул мана адакай ибарат я хьи, ада чкадин метлеб авай месэлаяр агьалийрив чпив гьялиз тазва. Муниципальный тешкилатра чкадин самоуправление пуд жуьрединди ава: хуьрерин ва шегьеррин поселенийра, муниципальный районра ва шегьеррин округра. Алай вахтунда Дагъустанда муниципальный тешкилатрин 762 кьил, представительный органрин 7185 депутат, 2900-далай артух муниципальный къуллугъчияр ава.
— Куьне чкадин самоуправленидиз талукь месэлайрай федеральный дережада аваз ва Россиядин субъектра кьиле фейи хейлин мярекатра иштиракна. Куь кIвалах, везифаяр квекай ибарат тир?
— Дагъустандин муниципальный тешкилатрин Советди гьамиша федеральный ва уьлкведин маса регионра авай советрихъ галаз сих алакъаяр хуьзвай. Ассоциациядин векил яз, за муниципальный тешкилатрин Общероссийский Конгрессдин собранийра иштиракзавай, документрал къулар чIугвазвай. Са шумуд сеферда заз РФ-дин Президент Владимир Путин авай форумра, сессийра иштиракунни кьисмет хьана. Гьа ихьтин мярекатрикай санал за хуьрерин поселенийрин кьилерин Вирироссиядин собрание кьиле тухунин теклиф гана. Федеральный муниципальный активди ва РФ-дин Президентдин къенепатан сиясатдин Управлениди зи теклифдин тереф хвена. Нетижада ихьтин собранияр тухун адетдиз элкъвена.
— РД-дин Общественный Палатада куьн гражданвилин общество еримлу авунин месэлайрал машгъул тир. Куь фикирдалди, чкадин самоуправлениди гражданвилин общество арадал атунин карда гьихьтин роль къугъвазва?
— Гражданвилин общество чпин хсуси месэлаяр гьялдайла гражданри гузвай теклифрилай, абурун активный гьерекатрилай гатIунзава. Чкадин самоуправление гражданвилин обществодин институтрикай сад я. Ада агьалийрихъ, общественный тешкилатрихъ, партийрихъ, карчивилин къурулушрихъ галаз сих алакъаяр хуьзва.
Малум тирвал, яшайишдинни экономикадин уьмуьрдин гьакъикъи процесс чкадин дережада, муниципальный тешкилатрин мулкарал кьиле физва. Чкадин метлеб авай месэлаяр лагьайтIа, чкадин агьалийрин итижар фикирда кьуна гьялзава. И карда тайин са партиядин, я тахьайтIа карчивилин къурулушрин теклифриз артух фикир гузвач, сифте нубатда чкадин агьалийрин итижар гьисаба кьазва. Кьилдин кас, са шумуд инсандикай ибарат десте, тайин са хуьруьн агьалияр тек са касдин ваъ, виридан, умуми фикирар, итижар гваз экъечIзава.
Гьавиляй чкадин самоуправление ва гражданвилин общество хъсандиз еримлу хьун патал, зи фикирдалди, и процессдал агьалийрин гегьенш къатар желбна, абурун фикирар, меслятар гьисаба кьуна кIанда.
Хейлин йисарин тежриба авай Гьасен Агьмедханович неинки республикада, гьакIни адалай къецепатани чкадин самоуправленидин месэлайрай хъсандиз кьил акъатзавай пешекар хьиз сейли я. Инал чаз кIелзавайбурун фикирдиз чи баркаллу векилдикай бязи политикри лагьанвай келимаяр гъиз кIанзава.
Чкадин самоуправленидин месэлайрай Федерациядин Советдин комитетдин председатель, муниципальный тешкилатрин Общероссийский Конгрессдин президент С.М. КИРИЧУК:
“Куь биография вичин пешедиз вафалу, тежрибалу пешекардин чешне я. Куь активнийвили, тежрибадин чIехи мектебди квез куь регион еримлу хьун ва Россияда чкадин самоуправление арадал атун патал хийир авай хейлин кIвалахар ийидай мумкинвал гана. Куь пешекарвал гьакъикъатдани гьуьрмет авуниз лайихлу я”.
Казань шегьердин кьил Н.Н. МЕТШИН:
“Дагъустандин чкадин самоуправленидин кIвалах международный дережадиз акъудун патал куьне чIугунвай кьван зегьметриз къимет гун четин кар я. Куьне чкадин самоуправленидин кесер артухаруник, муниципальный тешкилатрин итижар федеральный дережада аваз хуьник лайихлу пай кутунва.
Мумкинвиликай менфят къачуна, заз квез Виридуьньядин “Сад хьанвай шегьерар ва чкадин гьукум” организациядин Евразийский региональный отделенидин кIвалахда иштиракунай сагърай лугьуз кIанзава”.
Вири уьлкведиз машгьур политикри чи ватанэгьлидиз ихьтин къимет гун чи виридан кьилин винизвал я. Гьихьтин къуллугъдал хьанатIани, Гьасен Агьмедханович халкьдиз вафалу яз амукьна, жергедин агьалийрин фикирар вилик кутуна, абурун дердияр туькIуьриз куьмекар гана. Гьавиляй адаз къе Дагъларин уьлкведа еке гьуьрметни ава.
Къуй баркаллу юбилейдин сагьиб Гьасен Агьмедхановичаз Аллагьди яргъи уьмуьрни чандин сагъвал гурай!
КУЬРУЬ КЪЕЙД.
Зегьметдин рехъ
Гь.А.БАЛАТОВ 1937-йисан 2-августдиз Докъузпара райондин Къурушрин хуьре дидедиз хьана. Юкьван мектеб акьалтIарайдалай кьулухъ колхозда — трактордин прицепщик, хуьруьн Советда — счетовод, хуьруьн Культурадин кIвале — директор, мектебда — муаллим, Хасавюртдин райисполкомда культурадин отделдин заведующий яз кIвалахна.
1969-1971-йисара Хасавюртдин райисполкомдин секретардин везифаяр тамамарна. 1972-йисуз ам Дагъустан АССР-дин Министррин Советдин аппаратдиз кIвалахал кьабулна. Ина ам организационно-инструкторский отделдин инструктордилай ДАССР-дин Министррин Советдин Председателдин куьмекчидал, отделдин начальникдал, ДАССР-дин Министррин Советдин крар идара ийизвайдан заместителдал кьван хкаж хьана.
1988-йисуз Гьасен Балатов ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин аппаратдин тешкиллувилинни инструкторский отделдин начальниквиле хкана. 1990-йисуз ам чкадин самоуправленидин ва Советрин кIвалахдай Гьамишалугъ комиссиядин председателвиле ва ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин членвиле хкяна.
1994-йисуз Гьасен Балатов ДАССР-дин Верховный Советдин Председателдин, 1995-йисалай — РД-дин Халкьдин Собранидин Председателдин заместителвиле хкяна.
1999-йисан июндилай Гьасен Балатова РД-дин чкадин властрин Союздин директор, 2006-2012-йисара “РД-дин муниципальный тешкилатрин Совет” ассоциациядин крар идара ийидай секретарь яз кIвалахна.
Образование
Гьасен Балатова Москвадин культурадин госинститут, Ставрополдин госпединститут ва ЦК КПСС-дин патав гвай партиядин высший школа акьалтIарна.
Государстводин шабагьар
“Гьакъисагъ зегьметдай”, “Зегьметдин ветеран”, “Махачкъаладин вилик лайихлувилерай”, “Чкадин самоуправление еримлу хьуник пай кутунай”, “И.В.Сталин дидедиз хьайидалай инихъ 130 йис”, “РД-дин халкьдин ополченидин иштиракчи” медалар, “Дуствилин Орден”, ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин, РФ-дин Федеральный Собранидин Госдумадин, ЦК ВЛКСМ-дин, СССР-дин культурадин министерстводин, РСФСР-дин культурадин министерстводин, муниципальный тешкилатрин Общероссийский Конгрессдин, Россиядин кьиблепатан муниципальный тешкилатрин ассоциацийрин Координационный Советдин, РД-дин Общественный Палатадин патай ганвай гьуьрметдин грамотаяр, РД-дин Госсоветдин Председателдин тIварцIин сят.
ДАССР-дин культурадин лайихлу работник, РД-дин государстводин къуллугъдин лайихлу работник.
Гьасен Балатов ДАССР-дин халкьдин депутатвиле, РД-дин Халкьдин Собранидин кьве созывдин депутатвиле хкянай. 2015-2017-йисара ам РД-дин Общественный Палатадин член тир.
Россиядин муниципальный академиядин член-корреспондент тир Гьасен Балатова “Жувахъди рехъ” (“Путь к себе”) тIвар алай ктаб кхьена. Ам гьакIни чкадин самоуправленидин органрин кIвалахрин месэлайриз талукь ругуд кIватIалдин авторрикай сад я. Чкадин самоуправленидин месэлайриз талукь яз адан гъиликай хкатнавай 30-далай артух макъалаяр Москвадин “Муниципальная власть”, “Управа”, “Муниципалитет” журналриз акъатнава.
Мегьамед Ибрагьимов, «Лезги газетдин» кьилин редактор
