Билал Адилован «Капавай гъетер»

Мукьвара шаир, журналист, М.Лермонтован тIварунихъ галай премиядин лауреат Билал Адилован «Капавай гъетер» тIвар алай улуб чапдай акъатнава. Шаирдин пуд лагьай улубда ада лезги чIалаз элкъуьрнавай дуьнядин шииратдин классикрин эсерар гьатнава.

Малум жезвайвал, кирамди вичин руьгьдиз, дуьньякьатIунриз мукьв тир эсерар хкянава. «Капавай гъетер» улубдин кьетIенвилерикай сад ам я хьи, ана эсерар гьам лезги, гьамни оригиналдин чIаларал ганва.

Шиир са чIалай маса чIалаз элкъуьрдайла виридалайни кар алай месэла эсердин руьгь, образар, автордин кьатIунар хуьз алакьун я. Лагьана кIанда, и шартIунал гьар нивай хьайитIани амал ийиз жезвач. Халис таржума надир кIвалах я лагьайтIа, чун гъалатI жедач.

Чи фикирдалди, Билал Адиловалай вилик эцигнавай везифа хъсандиз кьилиз акъудиз алакьнава. Улубда Низами Гянжевидилай, Шекспиралай гатIунна XXI виш йисан шаиррал къведалди гзафбурун шиирар ганва. Улубдин кьилин къаст — хайи чIал хуьн, вилик тухун, адан ери мадни хъсанарун я.

Таржумайрикай рахайтIа, шаир жуьреба-жуьре гьиссерин кIунчIар: кIанивал, гъам, чаравал, тIебиатдин иервилел ийизвай гьейранвал… авторрин хатIарин кьетIенвилер хвена, гуз алахънава. Литературадин жигьетдай Б.Адилован таржумайрин ери хъсан тирди къалурун патал заз К.Симонован виридаз чидай «Гуьзета зун» шиирдал акъвазиз кIанзава:

Вилив хуьх на, хкведа зун.

Вилив хуьх хъсан,

Гъидайлахъди гъамар зулун

Марфари яман.

Вилив хуьх, жив атай чIавуз,

Зегьем гьавада,

Вилив хуьх, вил атIай чIавуз

Вуна чарадан.

Вилив хуьх, лап яргъарай чар

Хквен тийирла,

Вири вилив хуьзвай ксар 

Бизар хьайила.

Мад са шиир: М.Лермонтован «Къакъатун». Аквар гьаларай и шиир Б.Адилован руьгьдиз пара мукьва я. Ритм, аваз, мана-метлеб хуьни шиир урусрин чIехи шаирди лезги чIалал кхьенвайди хьиз къалурзава:

-Жегьил лезги, хъфимир вун Ватандиз,

Вучиз гала къалабулух  ви рикIик?

Дагъдава циф, тади ганва балкIандиз,

Ваз и патар  хуш я эхир,  са кIвал хьиз,

Зазни я  вун кIани  гьикI!    

 

Фенани бес  гьакI ракъинин гелеваз,

Женнет хьтин, кьве йифен хуш байихар;

Кесиб я зун: авач савкьат гудай ваз,

Амма ихьтин  руьгь  Халикьди ганва заз, 

Гьа  ви руьгьдиз тир ухшар.

Таржума дуьм-дуьз хьун паталди, эсер жуван руьгьдив агудун, адан лейтмотив, автордин кьатIунар, рангар хъсандиз гьиссун герек я. Афанасий Фетан «Аламат шикил» тIвар алай гъвечIи шиир лезги чIалал кIелдайла, чаз Билал Адиловахъ, таржумачидихъ хьиз, еке бажарагъ авайди мад сеферда аквазва:

Аламат  шикил,

Гьикьван масан заз:

Лацу хьанва чуьл,

АцIанва гьикI варз.    

 

Цаварин эквер,

РапIрапIиз живер,  

Яргъара гъелер,        

Акатнавай звер.

Б.Адилован таржумайри чи чIалан иервал, деринвал, литературадин жигьетдай авай мумкинвилер ачухдиз къалурзава. ЦIийи улуб классикрин эсерар хайи чIалал кIелиз кIандайбуру хушдиз кьабулдайдал шак алач.

Раида Ревшан, филолог.