Мукьвара, чIехи муаллим, алим, писатель, общественный деятель,  ли­тературадин критик, фольклорист, энциклопедист, чи халкьдин бажарагълу ксарикай сад тир  Къурбан  Халикьович  Акимован  80 йисан юбилейдин вилик, Махачкъалада “Мавел” карханада и вакъиадиз та­лукьарнавай “Халикьдин хва” ктаб чапдай акъуднава. Адан автор шаир Мерд Али  Жалилова  сифте гафуна кхьизвайвал, ктабда юбилярдин “уьмуьрдинни яратмишунрин рекьикай авунвай куьруь къейдер гузва…”. КIелзавайбурувай инай чи чIехи амадагдикай маса алимри, критикри, муаллимри лагьанвай бязи келимаярни галазни кIелиз жеда.

Къурбан Акимован ученикди ктабда вичин муаллимдин къамат вири патарихъай ачухарнава лагьайтIа, ягъалмиш жедач. Анай чаз юбиляр неинки ви­чин яратмишунриз, пешедиз талукь терефрихъай, гьакI къени инсан, хизандин кьил, дуст, амадаг хьиз малум жезва.

“Халикьдин хва” ктабдин кьилин игит чин тийидай лезги, эдебиятдикай хабардар дагъустанви бажагьат ава же­ди. Садбуруз ам — муаллим, муькуь­буруз — алим, пуд лагьайбуруз писатель, энциклопедийрин, хрестоматийринни методикадин кIвалахрин автор яз чида. ЦIийи ктабда Къурбан Акимован къамат сифте нубатда муаллим хьиз ачухарнава. Анжах ада, адетдин муаллимди хьиз, тек са образованидин идарайра ученикризни студентриз, ахтармишунрин институтда муаллимриз ваъ, вичин художественый эсерралди халкьдин вири къатариз чирвилер гузва. Вичин эсерра ада кIелзавай­даз чи халкьдин тарих, ацукьун-къарагъун, адетар чирзава. Масадаз ихьтин дерин чирвилер гун патал а касди гьакъикъатдани йифди югъди кIелзава, вичи-вичин винел кIвалахзава.

Къ. Акимова вичи уьмуьр куьчуьрмишзавай къайдадикай ктабда икI лугьузва: “Гзаф яб гана, гзаф къекъвена, гзаф килигна, гзаф рикIел хвена. Садра­ни санани (лазимвал авачиз) жув писатель я, алим я лагьанач­. Муаллим я ла­гьана”. Вичиз гзаф патарихъай тIе­бии пай ганвай, зурба бажарагъ авай касди кьилин пеше яз муаллимвал хкяна. Девирдихъ галаз кам-камуна аваз, муаллим яз виликди фена. Им Къурбан­ Акимова несилриз гузвай меслят я лагьайтIани жеда. Муаллимди гзаф яб гана, кIелна, чирна, рикIел хвена кIан­да. Анжах ахпа адавай масабурузни тарс-чирвилер гуз жеда.

Даггосуниверситетдин тарихдинни филологиядин факультет акьалтIа­рай­далай, лезгийрин гзаф хуьрерин школайра кIвалахни авурдалай кьулухъ тежрибалу муаллимди Дагъустандин школайрин илимдинни ахтармишунардай институтда кIвалахиз, алимвилин рекье камар къачуз башламишна. Ина, А.Тахо-Годидин тIвару­нихъ галай Педагогикадин илимдинни ахтармишунардай институтда, ада школа ва муаллимар патал чIу­гун­вай зегьмет генани екеди я. Адан гъиликай вишелай виниз методикадин ктабар, пособияр, учебникар, хрестоматияр… хкатнава.

Малум жезвайвал, 1965-йисуз гележегдин машгьур заридин гьикаяйрикайни новеллайрикай ибарат тир сад лагьай ктаб — “Аламат” чапдай акъатна.­

Ада лезги прозада сифте яз, документрал бинеламиш хьана, “Асландин рикI авай инсан” повесть кхьена. Заридин къелемдикай хкатнавай “Лацу марал”, “Чехословакиядин новеллаяр” повестарни лезги эдебиятда цIийивал я. Ада чи эдебиятда цIийи темаяр къарагъарна, а месэлайрай художественный эсерар теснифна.

Ктабдай чаз малум жезва: Гь.Къурбана, лезги повесть девлетлу авурди хьиз, лезги романни хейлин дережада къуватлу ва девлетлу авуна. “Ра­къи­нин муг” трилогия чи милли литературада сифте яз тарихдин виш йис вахт кьунвай эсер я.

Адан гуьгъуьналлаз самбар гьи­кая­ярни новеллаяр, повестарни романар — ктабар майдандиз акъудай касди лезги эдебият-гьикаят ахтамишуникни вичин пай кутуна. И рекье вичин критикадин макъалаяр сад-садав агудна, Къ.Акимова илимрин докторвилин дережани хвенва.

“Халикьдин хва” ктаб гъвечIиди, кIелиз регьятди-итижлуди я. Ада кIел­завай касдиз Гьаким Къурбанан кIва­лахрихъ галаз вири терефрихъай таниш жедай мумкинвал гузва. Виридалайни кьетIенди, гьар са девирда гьар са месэладиз талукь яз чи халкьдин писателри, шаирри, алимри, общест­венно-политический деятелри Къурбан Акимовакай лагьанвай келимаяр ава. Абур, ихьтин жуьредин ктабра, адет тирвал, сиягьдин къайдада аваз кьилдин раздел хьиз ваъ, очеркрик, макъалайрик, интервьюйрик ква, яни а келимаяр мисалралди тестикьарнава. Чи чIехи алимдин, писателдин шабагьрин сиягьдилай, тарихдин метлеб авай ши­килрилай, алимрин, муаллимрин, дустарин къейдерилай гъейри, ктабдин эхирда адан кьилин игитдин ва автор­дин хайи Миграгърин хуьруьз талукь “Зи Муграгъ” кьил ава. Имни кьетIен ма­надин кар я. Разделдин кьиляй кхьизвайвал, “цIелхем жеда анжах михьи чахмахда!” Хуьруьн школада гьар жуьре йисара кIелай Къурбанакайни Мердалидикай къе Гьаким Къурбанни Мерд Али авунвайди тIебиатдин гуьрчег макан — Миграгъар тушни мегер?!

Ина гьар сад шаир ва я заргар я,

Арифдар я, гьакьван чIалаз пайгар я.

Ина кьуьдни гатфар хьиз я, азгар я.

Куьз лагьайтIа, ашкъидин гьуьл ргар я, — кхьизва Мердали Жалилова.

Ихьтин ктаб ва уьмуьрдин чIехи вакъиа-юбилей “Халикьдин хцин” кьилин игитдиз ва адан автордизни  мубаракрай.

“Халикьдин хва” ибарадалди автор­ди чун гъавурда твазвайвал, Къурбан Халикьович Акимов Халикьди вичи чи халкьдиз хвавилелди къуллугъ авун па­тал рекье тунвай ве­ледрикай сад я.

М.Жалилован ктабди и кар  кIелза­в­айдаз гьар са патахъай ачухарзава. Ам юбилярдизни, кIелзавайбурузни савкьат хьанва.

Эмираслан Шерифалиев