Гьажи Къамбай

Дегь чIаварилай кьил кутуна, девлетлу лезгийри кIеве авайбурун гъил кьадай, рекьер тухудай, муькъвер, мектебар, мискIинар эцигдай, кIелунал рикI алай жегьилриз куьмек гудай. Юкьван виш йисарин араб тарихчийри кхьизвайвал, Лезгандин (Лезгистандин) эмирри уьлкве душманрикай хуьниз, абадвилериз ва илимлувилиз кьетIендиз фикир гудай. Илимдихъ ялзавай же­гьилар кIелун патал къецепатан вилаятриз ракъурдай. РагъэкъечI­дай патан уьлквейра кIелзавайбур генани гзаф тир.

Араб тарихчийрикай ибн Баттута­ ва Йакъута вири араб уьлквейриз,  гьакIни Туьркиядиз, Ирандиз, Юкьван Азиядин уьлквейриз сейли тир Имам Седреддин ал-Лезгидикай, Муса ибн Йусуф ибн Гьуьсейн ал-Лезгидикай, Ибрагьим ал-Лезгидикай, Гьаким ал-Лезгидикай, Абу-л Фадл ибн Али Философ ал-Лезгидикай ва маса машгьур лезги алимрикай малумат ганва. Эхиримжиди философиядай акьван чIехи алим тир хьи, 28 уьлкведа адаз “Философ” титул ганай.

Юкьван виш йисара хьиз, ХVI-XIX асиррани гзаф лезги алимар хьанай ва абурузни илимдин ку­кIушриз хкаж жез девлетлу лез­гийри мукьувай куьмек ганай. Ихьтин ксарикай сад ХIX виш йисан кьвед лагьай паюна ва ХХ виш йисан эвелра яшамиш хьайи гилан КцIар райондин Яргун хуьруьнэгьли Гьажи Къамбай тир. Адакай сифте яз да­гъустанви алим, гъилин ха­тIарин “Да­гъустандин алимрин биография” ктабдин автор Али Каяева малумат ганва. Ада кхьенвайвал, Гьажи Къамбая Кьиблепатан Да­гъустанда ва Кеферпатан Азер­байжанда яшамиш жезвай цIудав агакьна жегьилриз къецепатан уьлквейра кIелиз куьмек ганай ва абурукай са шу­мудакай машгьур алимар хьанай.

Чи машгьур алим Гъалиб Садыкъиди “Лезги газетдин” 1996-йисан 1-ноябрдин нумрадиз акъудай вичин “Шейхерин шейх, имамрин муршид” кьил ганвай макъалада кхьенвайвал, Гьажи Къамбаян Ал­кьвадар Гьасанан несилдихъ галаз мукьвавал авай. Кьиблепатан Да­гъустанда виридалайни девлетлу кас ва машгьур арабист алим хьайи Гьажи Къуттай эфендидин хва Ханмегьамед Ханмегьамедова (ам Совет гьукуматдин сифте йисара Дагъустандин наркомрикай сад тир) лезгийрин сифтегьан генерал-лейтенант ­Балакиши Араблинскийдин руш Нагьибат ханум къачунай. Гьажи Къуттай эфендиди ви­чин стхадин хва Гьажи Къурбаназ Алкьвадар Гьасанан хтул Се­кинат гъанай. Абуруз кьве хва ва кьве руш хьанай. Абурун рухвайрикай Бейдуллагьан свас Гьажи Къамбаян хтул Аминат тир. Макъалада кхьизвайвал, “а девирда Яргун Гьажи Къамбай Лезгистанда лап девлетлу ксарикай сад тир”.

Али Каяева малумат гузвайвал, Гьажи Къамбая Кеферпатан Азербайжанда ва Кьиблепатан Дагъустанда вичин харжидалди 5 мискIин ва 4 мектеб эцигиз тунай. Яргундин мектебдин аялриз пек-партал ва ктабар къачудай, йикъа пудра тIуьн гудай вири харжар вичин хивез къачунай.

Гуьлхар Гуьлиева

«Самур» газетдай