Делилри вуч лугьузва?

Чи чкайрин тIварарин этимологиядай малум жезвайвал, чи ойкономрин тарихар къадим я ва абур жуьреба-жуьре рекьералди пайда хьанва. Гьеле чи эрадал къведалди лезгийрихъ цIудралди чIехи хуьрер ва шегьерар авай. Энеолит, гьакI буьруьнждин ва ракьунин девирриз талукь археологиядин амукьайри субутзавайвал, лезгийрин чилерал сифте­ яз инсанар яшамиш жезвай чкаяр, хуьрер са шумуд агъзур йис идалай вилик арадал атанай. Субут­ паталди Самур ва Гуьлгери вацIарин дерейра энеолит девирда чпин бине кутур хуьрерин тарихар рикIел хкун, Мамрач, Гилияр ва маса хуьрерин па­тав ашкара авунвай жуьреба-жуьре къапарин амукьаяр тупIалай авун бес я. (Килиг: Котович В.Г. От­чет о работе 1-го горного отряда. Рукоп. фонд ИИЯЛ, ч.104-105; Котович В.Г. Новые археологические памятники Южного Дагестана. МАД, 1.Ма­хач­­­­кала, 1959. Ч.135).

Бязи алимри гьахълу яз Къубадин лезгияр яшамиш жезвай чилерал са кьадар хуьрер буьруьнждин­ девирда арадал атанвайди къалурзава. (Килиг: Александрович-Насифы. Находки бронзового века около­ Хачмаса, Известия Азкомстариса, вып.4, тетрадь 2. Баку, 1929. Ч.215).

Макьа хуьруьн патавай жагъанвай археологиядин амукьайри сифте ракьун девирда (чи эрадал къведалди VIII-IV виш йисар) лезгийрихъ гьихьтин тарих ва меденият аватIа делилралди субутзава. Инай жагъанвай кьве патал мурз алай яргъи турари­, чукIулри, жуьреба-жуьре маса затIари къалурза­вайвал, лезгийри ракьукай гегьеншдиз менфят къачузвай ва адакай яракьар, гьар са жуьредин къапар­ расзавай. Идалайни гъейри, абуру хъипрепI­рикай, кIарабдикай, шуьшедикай расзавай безекдин затIар Къафкъаздин ва вилик патан Азиядин халкьари къачузвай. (Килиг: М.Н.Пикуль. Первобытнообщинный строй на территории Дагестана. Очерки истории Да­гестана. т.I. Махачкала, 1957, ч. 20-21).

Гуьлхар Гуьлиева, «Самур» газетдай