16-ноябрдиз Махачкъалада, “Дуствилин кIва­лин” дараматда “Дагъустандин къизилдин зул” лишандик кваз республикадин хуьруьн майишатдин форум кьиле  фена. Йисан эхирдай тешкилнавай и мярекатдал республикадин хуьруьн майишатдин хиле хьанвай нетижаяр кьуна. Адан сергьятра аваз республикадин хуьруьн майишатдин суьрсетдин выставка ва  АПК вилик тухунин месэлайрай заседание кьиле фена.

Форум РД-дин Гьукуматдин Председателди ачухна. Артем Здунова кIватI хьанвайбуруз Да­гъустан Республикадин­ Кьил Влади­мир Васильеван ва Гьукуматдин патай хуьруьн майишатдин работникрин сувар мубаракна.

Ада къейд авурвал, Дагъустандин аграрный хи­ле хъсан патахъди виле акьадай хьтин де­гиш­ви­лер кьиле физва. И хел вилик тухун, адан га­­фаралди, государстводин политикадин  кар алай месэлайрик акатзава.

“Малдарвилин цIийи фермаяр, къушчивилин фабрикаяр ачухзава, теплицаяр туькIуьр­зава, агъзур гектарралди цIийи багълар ва уьзуьмлухар­ кутазва, хуьрерин чкайра яша­йиш­дин къурулушар вилик тухузва”, — малумарна ада.

Алай йисан нетижаяр кьуналди, А.Здунова­ гьакIни къейдна: “Хуьруьн майишат чи эконо­мика­­дин­ важиблу пай яз амазма. Ина гзаф инсанар кIва­лахдал машгъул я. Чна и хилез хейлин кьа­дар­, гьа жер­гедай яз федеральный инвестицияр желб авуниз­ гьамиша еке фикир гузвайди тир. Им Дагъустан патал иллаки важиблу месэла я”.

Уьзуьмчивилин хилекай рахадайла, Гьукуматдин Председателди алай вахтунда гьукумат ципи­цIар маса къачудай къиметрихъ галаз алакъалу  месэладални машгъул жезвайди­ къейдна. “Исятда чна уьзуьмчияр гьевеслу ийидай са проектдин ви­нел кIвалахзава. Эгер ципицIар маса къачудай къиметар кутугайбур хьайитIа, и макьсаддив чун агакьда, и ме­­сэла Россиядин гьукуматда гъиле кьунва”, — лагьана ада.

Артем Здунова хуьруьн майишатдин хиле кIва­лахзавай вири агьалийриз гьакъисагъ зегьметдай чухсагъул малумарна.

РД-дин Халкьдин Собранидин Председателдин сад лагьай заместитель Сайидагьмед Агьмедова малумарайвал, къенин юкъуз республикадин 55 процентдилай виниз агьа­лияр хуьруьн ма­йишатдин хилел машгъул я.

“Дагъустан яшайишдин ва экономикадин жи­гьет­дай вилик тухуникай АПК галачиз гьич ра­хун­­­­­ни­ герек туш. Малдарвилин, майвачивилин ва са жерге маса хилера чахъ агалкьунар хьанва. Гьа са вахтунда и хиле гьялна кIанза­вай месэ­ла­­­яр­ни гзаф ама. Хуьруьн майишатдин бязи хилера, месела, уьзуьмчивиле ва багъманчивиле гьалтзавай бя­зи четин месэлаяр гьялунал республикадин парламентни желбнава. Депутатри муниципальный тешкилатривай хуьруьн майишат вилик тухунин рекьяй­ жуьреба-жуьре теклифар гуьзлемишзава ва и кIва­лах давамардай ният ава”, — къейдна­ С.Агьме­дова.

РД-дин Гьукуматдин Председателдин за­ме­с­титель — РД-дин хуьруьн майишатдин ва не­дай суьрсетдин министр Абдулмуслим Абдулмуслимова хабар гайивал, алай йисуз Да­гъустандин агропромышленный комплексдиз куьмек гун патал бюджетдай 2,1 миллиард ма­натдилай артух пул, гьа гьисабдай яз 2 милли­ард манат федеральный бюджетдай чара авунва.

“Гьар йисуз республикада 1,5 миллион тонн майвачивилин суьрсет гьасилзава. Идакай 500-600 агъзур тонн республикадилай къеце ма­­са гузва. Еке агалкьунар уьзуьмчийрихъни хьанва. Кьил­­ди къачуртIа, алай йисуз ра­къи­­­нин­ кагьрабайрин 171,1 агъзур тонн бегьер­ кIватIнава. 121 агъзур тонндилай гзаф ципи­цIар­ гьялнава. Къейдна­ кIанда хьи, государст­води уьзуьмчивилин ва багъманчивилин хиле­риз субсидийралди куьмекзава”, — лагьана ада.

2018-йисуз прунздин бегьерни винизди хьанва. Эхиримжи делилралди, и хиле 86,5 агъзур тонн, 2017-йисан кьадардилай 1,5 агъзур тонндин артух, бегьер вахчунва.

Министрди хабар гайивал, “лацу техил” гьасил­дай хел вилик тухуни инвесторрик ам гьялдай промышленность арадал гъунин гьевес кутазва. Алай йисуз, месела, прунз гьялдай “Кизлярагрокомплекс” АО кардик акатнава­. Адан продукция и мукьвара кьиле фейи агропромышленный “Къизилдин зул — 2018” выстав­кадални майдандиз акъуд­навай. Къизлярдин дуьгуьдиз къунши Азербайжандай тир бизнесменри екез итиж авуна. Алай вахтунда и рекье­ санал кIвалахунин гьакъиндай рахунар кьиле тухузва.

Ада алава хъувурвал, Москвада кьиле фейи “Къизилдин зул-2018”  выставкадал Да­гъус­тандин Гьукумат “Гран-придиз” лайихлу хьана. Идалайни гъейри, республикадин хуьруьн майишатдин ва не­дай суьрсетдин минис­терстводиз жинсинин ва маса гун патал малар хуьнин кIвалах вилик ту­хунай къизилдин медаль ганва. Республикадин вад майишатдин “Дагестанский”, “Тушинский” ва лезги жинсерин  лапагриз  къизилдин 3,  гимишдин 2 медаль ганва. Санлай къачурла, Вирироссиядин выставкадай Дагъустандин хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавайбуру  53 медаль хканва. Абурукай 38 къизилдинбур я.

Малум хьайивал, алай йисуз республикада бегьер тергзавай цицIерихъ галаз женг чIугун патал­ лазим фитосанитарный серенжемар тамамдаказ кьиле тухуз алакьнава. Республикадихъ хъсан мумкинвилер ава: суткада тахминан 600 тонн нек, 85,7 тонн як гьялдай, йисан вахтунда 86 миллион шартIу­нин­ банка емишрин ва майвайрин кон­сервияр­ гьазурдай.

Республикада суьрсет санал кIватIдай ва ма­са гудай центраяр (ОРЦ) тешкилунин игьтияж арадал атанва.

“Региондин важиблувал авай чIехи ОРЦ-яр тешкилунин рекье Докъузпара райондин Авадан хуьре “Дагагропрод” ООО-дин агропромпарк ва Каспийск шегьерда  “АгроСити” ООО-дин ОРЦ ва “Агеста” ООО-дин “ДагАгроМаркет” эцигдай проектар гъиле кьунва. Санлай къачурла, и гьамбарханайрихъ 150 агъз­ур­ тонндилай артух продуктар хуь­дай мум­кин­­­вал­­ жеда. Гьа са вахтунда хуь­руьн­ майишатдин суьр­сет гьасилзавайбурун игьтияжар тамамдаказ таъминарун патал алава яз 300 тонн суьрсет хуьз же­дай гьамбарханаяр лазим я”, — лагьана министрди.

РД-дин Минсельхозпродди “Дагъустандин центральный ипподром” туькIуьр хъувунин ва Россияда ахалтекидин жинсинин балкIанар хуьдай государстводин авай са кархана арадал хкунин  рекье серенжемар кьабулзава.

Эхирдай Артем Здунова АПК-дин кIвенкIве­чий­рив  государстводин  патай пишкешар вахкана­.

“Дуствилин кIвалин” фойеда республикадин хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилунал машгъул­ карханайрин выставкани кьиле фена.

Жасмина Саидова